Hjir rint de Monnikedyk (it ferlingde fan de Aldebiltdyk) yn westlike rjochting nei de Fiifhústerdyk (de âlde Middelseedyk), dy’t op syn bar yn noardlike rjochting wer kontakt makket mei de Kodyk (it ferlingde fan de Nijebiltdyk), op sa’n twa kilometer ôfstân fan de Deltadyk.
Nearne oars yn Noard-Fryslân makket it reliëf fan diken sa’n direkt besef fan de skiednis fan it lânskip yn jin wekker. Mear as achthûndert jier striid tsjin de see slacht jin hjir yn íen fleach temjitte.
Wat jin hjir aansen temjitte slacht, lykwols, binne de rûngiseljende, fyftich meter lange wjokken op de hûndert meter hege peallen fan seis megamûnen. Krekt hjir, op in plak fan nasjonale en sels Europeeske lânskiplike wearde, hawwe anonime private ynvestearders en it troch de gemeente Ferwerderadiel inisjearre ynvestearringsfûns Lokale Enerzjy Ferwerderadiel (LEF) harren plengebiet LEF-West dellein. Net hindere troch besef fan skiednis, net hindere troch respekt foar it lânskip – inkeld út in kombinaasje fan wrâldfrjemd blyn miljeu-idealisme en de sucht nei gewin fan de wynhannel.
Net dat de lokaasje-oanwizing as in ferrassing kaam, fansels. Al yn 2009 prestearde Atelier Fryslân, in troch de provinsje tydlik ynhierd lânskipsarsjitekteburo, it om de Middelseedyk oan te befeljen as in gaadlik plak foar de pleatsing fan wynturbines. Want dy soenen dan, let op, de histoaryske linen yn it lânskip sa moai aksentuearje.
Ik koe myn eagen net leauwe doe’t ik lies, mar likegoed: no leit it plan der. In plan dat ta stân kaam ûnder tafersjoch en mei advisearring fan ûnder mear wyncowboy Johannes Houtsma, ûnder mear kommissaris by Helwa Wafelbakkerij BV te Hallum, kopstik fan Fryslân foar de Wyn en ponghâlder fan It Fryske Gea.
Gelokkich jout de yn 2013 oannommen struktuerfisy ‘Grutsk op ’e romte’ noch wol mooglikheden om tsjin LEF-West yn te gean. Op side 18 stiet dêr: ,,De helderheid van de landschappelijke context van een dijk is van belang voor zijn beleving, dus is het van belang de directe omgeving van de dijk vrij te houden van ontwikkelingen die de dijk vertroebelen.” As seis mûnen fan 162,5 meter hichte de dyk net ,,vertroebelen”, dan wit ik net wat dat wurd dan fierder wól betsjutte moat.
Fierderop stiet it noch in kear: ,,De afleesbaarheid en helderheid van de landschappelijke context van een dijk is van belang voor de beleefbaarheid; het is daarom van belang om de directe omgeving van de dijk vrij te houden van ontwikkelingen die de dijk en haar kenmerkende onderdelen vertroebelen.” En moat der dochs wat boud wurde, dan binne ,,vergelijkbare maat en schaal (..) bepalend voor een positieve beleving van dergelijke ontwikkelingen”. En nee: 162,5 meter hege wynmûnen (dat is mear as fyftich meter heger as de Achmea-toer yn Ljouwert) hawwe gjin ,,vergelijkbare maat en schaal”.
De histoaryske diken sille der by wei falle. Men sil allinnich noch mar each hawwe kinne foar dy reuzen. It reliëf en de skiednis fan it lânskip kinne troch de twingende yndustrialisearring fan it lânskip, dy’t sokke mûnen fanwegen bringe, net mear belibbe wurde.
De meast noardlike megamûne fan LEF-West (boppe Marrum) komt op twa kilometer ôfstân te stean fan de Deltadyk en it dêrachter lizzende unike natuergebiet It Noarderleech, yn behear by, nota bene, It Fryske Gea. Ek de belibbing fan dat natuergebiet sil swier oantaast wurde. De megamûnen kin men net omhinne sjen. Se binne mei harren tonnen stiel presys it tsjinoerstelde fan natuer: it binne obelisken fan anty-natuer.
Net ien soe it yn ’e holle doarre te krijen om de belibbingswearde fan It Noarderleech sá bretaal oan te taasten, mar It Fryske Gea mei as ponghâlder Johannes Houtsma docht presys dát. En tinkt dêr mei weikomme te kinnen.
Ik rop elkenien op mei hert foar It Noarderleech, en mei hert foar de histoaryske Biltdiken, om te protestearjen by It Fryske Gea. Dé Fryske natuerorganisaasje, dielnimmer yn de Fryske Miljeufederaasje en dus ek yn Fryslân foar de Wyn, moat him net omfoarmje litte ta in siel- en willeas ynstrumint fan de Fryske wynhannel. [Sjoch de reaksje fan IFG hjirûnder.]
Haw dan, as LEF it LEF hat en ferneatigje it Biltse dikestelsel, it LEF om te sizzen: nee. Duorsume enerzjy, jawis. Mar krekt hjir net, en krekt sá net.
[N.B. Yn in reaksje beklammet Henk de Vries, direkteur fan It Fryske Gea, dat IFG wol oansletten is by de Fryske Miljeufederaasje, mar dat dat net sizze wol dat IFG dan ek meidocht oan it projekt fan Fryslân foar de Wyn. IFG sil op koarte termyn de plannen fan Fryslân foar de Wyn tsjin it ljocht fan syn eigen belied hâlde.]
[N.B. 2. Twadde reaksje fan Henk de Vries, direkteur fan It Fryske Gea: ,,De wize sa't jo myn ynformaasje ferwurke hawwe yn jo
blog, yn de foarm fan in lytse en net botte heldere tekst ûnder it eardere,
falt my ôf. Ik tocht dat ik frij dúdlik
west hie:
· It
Fryske Gea is net belutsen by it Fryslân foar de Wyn projekt, en dus ek net
meiferantwurdlik;
· It
Fryske Gea hat him net ferbûn oan de projekten dêryn, en dus ek net oan de inisjativen by it Noarderleech. Wy sille noch besjen wat wy der fan fine.]*
Het gebied tussen Oudebildtzijl en Hallum is een magisch landschap. Een tijdmachine.
Hier loopt de Monnikendijk (het verlengde van de Oudebildtdijk) in westelijke richting naar de Vijfhuisterdijk (de oude Middelzeedijk), die op zijn beurt in noordelijke richting weer contact maakt met de Koedijk (het verlengde van de Nieuwebildtdijk), op zo’n twee kilometer afstand van de Deltadijk.
Nergens anders in Friesland maakt het reliëf van dijken zo’n direct besef van de geschiedenis van het landschap in je wakker. Meer dan achthonderd jaar strijd tegen de zee slaat je hier in één vlaag tegemoet.
Wat je hier straks tegemoet slaat, echter, zijn de rondmalende, vijftig meter lange wieken op de honderd meter hoge palen van zes megamolens. Juist hier, op een plek van nationale en zelfs Europese landschappelijke waarde, hebben anonieme private investeerders en het door de gemeente Ferwerderadiel geïnitieerde investeringsfonds Lokale Enerzjy Ferwerderadiel (LEF) hun plangebied LEF-West neergelegd. Niet gehinderd door besef van geschiedenis, niet gehinderd door respect voor het landschap – slechts uit een combinatie van wereldvreemd blind milieu-idealisme en de zucht naar gewin van de windhandel.
Niet dat de locatie-aanwijzing als een verrassing kwam, natuurlijk. Al in 2009 presteerde Atelier Fryslân, een door de provincie tijdelijk ingehuurd landschapsarchitectenbureau, het om de Middelzeedijk aan te bevelen als een geschikte locatie voor de plaatsing van windmolens. Want die zouden dan, let op, de historische lijnen in het landschap zo mooi accentueren.
Ik kon mijn ogen niet geloven toen ik dat las, maar evengoed: nu ligt het plan er. Een plan dat tot stand kwam onder toezicht en met advisering van onder meer windcowboy Johannes Houtsma, onder meer commissaris bij Helwa Wafelbakkerij BV te Hallum, kopstuk van Fryslân foar de Wyn en penningmeester van It Fryske Gea.
Gelukkig geeft de in 2013 aangenomen structuurvisie ‘Grutsk op ’e romte’ nog wel mogelijkheden om tegen LEF-West in te gaan. Op pagina 18 staat daar: ,,De helderheid van de landschappelijke context van een dijk is van belang voor zijn beleving, dus is het van belang de directe omgeving van de dijk vrij te houden van ontwikkelingen die de dijk vertroebelen.” Als zes molens van 162,5 meter hoogte de dijk niet ,,vertroebelen”, dan weet ik niet wat dat woord dan verder wél moet betekenen.
Verderop staat het nog een keer: ,,De afleesbaarheid en helderheid van de landschappelijke context van een dijk is van belang voor de beleefbaarheid; het is daarom van belang om de directe omgeving van de dijk vrij te houden van ontwikkelingen die de dijk en haar kenmerkende onderdelen vertroebelen.” En moet er dan toch iets worden gebouwd, dan zijn ,,vergelijkbare maat en schaal (..) bepalend voor een positieve beleving van dergelijke ontwikkelingen”. En nee: 162,5 meter hoge windmolens (dat is meer dan vijftig meter hoger dan de Achmea-toren in Leeuwarden) hebben geen ,,vergelijkbare maat en schaal”.
De historische dijken zullen er bij in het niet vallen. Men zal alleen nog maar oog kunnen hebben voor die reuzen. Het reliëf en de geschiedenis van het landschap kunnen door de dwingende industrialisering van het landschap, die zulke molens veroorzaken, niet meer worden beleefd.
De noordelijkste megamolen van LEF-West (boven Marrum) komt op twee kilometer afstand te staan van de Deltadijk en het daarachter liggende unieke natuurgebied It Noarderleech, in beheer bij, nota bene, It Fryske Gea. Ook de beleving van dat natuurgebied zal zwaar worden aangetast. Bij de megamolens langskijken gaat immers niet. Ze zijn met hun tonnen staal precies het tegenovergestelde van natuur: het zijn obelisken van anti-natuur.
Niemand zou het in z’n hoofd halen om de belevingswaarde van It Noarderleech zó brutaal aan te tasten, maar It Fryske Gea mete als penningmeester Johannes Houtsma doet precies dát. En denkt daarmee weg te kunnen komen.
Ik roep iedereen op met hart voor It Noarderleech, en met hart voor de historische Bildtdijken, om te protesteren bij It Fryske Gea. Dé Friese natuurorganisatie, deelnemer in de Friese Milieu Federatie en dus ook in Fryslân foar de Wyn, moet zich niet laten omvormen tot een ziel- en willoos instrument van de Friese windhandel. [Zie reactie van IFG hieronder.]
Heb dan, als LEF het LEF heeft om het Bildtse dijkenstelsel te vernietigen, het LEF om te zeggen: nee. Duurzame energie, jazeker. Maar juist hier niet, en juist zó niet.
[N.B. In een reactie legt Henk de Vries, directeur van It Fryske Gea, er de nadruk op dat IFG wel is aangesloten bij de Friese Milieufederatie, maar dat dat niet wil zeggen dat IFG dan ook meedoet aan het project van Fryslân foar de Wyn. IFG zal op korte termijn de plannen van Fryslân foar de Wyn tegen het licht van haar eigen beleid houden.]
[N.B. 2. Tweede reactie van Henk de Vries, directeur van It Fryske Gea: ,,De manier waarop u mijn informatie heeft verwerkt in uw blog, in de vorm van een korte en niet erg heldere tekst onder het voorgaande, valt mij tegen. Ik dacht dat ik vrij duidelijk was geweest:
* It Fryske Gea is niet betrokken bij het Fryslân foar de Wyn project, en dus ook niet medeverantwoordelijk
* It Fryske Gea heeft zich niet verbonden aan de projecten daarin, en dus ook niet aan de initiatieven bij It Noarderleech. Wij zullen nog bekijken wat wij daarvan vinden.]
.
Twitter-de-twitter...
BeantwoordenVerwijderen