zondag 21 mei 2017

Piter Jelles Troelstra, 'Afscheid' [nije oersetting]

Vaarwel, oud dorp, ik moet nu van je scheiden, 
Het leven trekt, de schafttijd is geweest; 
Vaarwel, jij oude toren nog het meest, 
Je wijde velden, zon-gedroomde greiden, 
En jullie, nijver volk, zo trouw, zo goed, 
   Vrienden vanouds, gegroet! 

Je luchten hangen boven akkers, rijk aan vruchten; 
Ver zijn de kimmen, ’t werk op ’t veld nabij. 
Zo wordt en blijft voortaan het leven mij: 
Een blik in ’t verre blauwe zonder zuchten, 
En weer hard te werken als het moet; 
   Dan is mijn leven goed. 

Als wat ik denk vaak licht is door mijn dromen, 
Oud dorp, ik weet het nu, ik dank het jou; 
Hier vond mijn jeugd toch alle goud 
Van wolkenvlucht en ’t zonnekomen; 
Hier dreef zo hoog de hemel boven mij 
   In klare dromerij. 

Onder zo’n lucht, bij zulke verre verschieten 
Golft de geest in ’t hoogste veld verdwaald: 
Hier is natuur de priesteres van ’t ideaal; 
Tracht de ziel in ’t Eeuw’ge zich te gieten; 
Uit klein gedoe, uit praatjes dor en droog 
   Trekt jou die lucht omhoog. 

Maar zwaar is ’t daagse werk hier op de gronden, 
Waar ’t brood in schuilt dat mensen voedt, 
Daar zaait elk jaar de stoere boer en wroet, 
Daar worden ploeg en eg gevonden, 
Daar rijpt de zoete vrucht, een vracht, 
   Of minder dan verwacht. 

Men leeft alhier in hoop en vrees met d’ aarde, 
Met ’t stil inwendig werken der natuur; 
Zij laat niets weg, zij smeedt secuur 
De keten van haar nauw verwante daden. 
Zij bindt, wat grond en lucht besloten houd’ 
   In vormen duizendvoud. 

Onder de hoge vlucht van lichte wolken 
Groeit hier het graan dat voedt, het vlas dat kleedt, 
De boer let op, of niet een storm aantreedt 
En onweer broeit in hemels donk’re kolken. 
Het oog omhoog – de hand gekromd 
   Klauwt verder in de grond. 

Zo is ons leven: hoog het denken 
En kleine daden, laag vaak bij de grond. 
Een grote wil, die ’t kleine kunnen vond; 
In ’t hoogste zien de mensen ’t laagste wenken. 
Die twee-uit-één geeft last en zonde en strijd; 
   Bijeen staat 't niet in ’t krijt. 

’k Moest om 'n God in bange twijfel knielen 
Maar ’k dacht hem boven, buiten ’t mensenkind, 
En voor ’t volmaakte bleef ik blind. 
God is ’t beeld van ’t Eeuw’ge in onze zielen; 
Wij deel van ’t Eeuw’ge; God met mensen één – 
   Dat schrijf ik nu in steen. 

Door de eeuwen heen rolt voort het leven 
En voert mensen en geslachten mee; 
’t Legt onze wieg en graf aan eigen ree; 
‘t Diepst geheim blijft ons omgeven. 
Natuur, historie, mensenmaatschappij, 
   Daarin verzinken wij. 

Ons leven ligt rondom in kringen: 
’t Huisgezin, het vaderland, de wereldkaart, 
’t Bedrijf, de klasse waar men wel bij vaart, 
Daar ligt de grond waarnaar wij dringen, 
De lucht, waarin de geest het grote zoekt, 
   Zijn reis naar ’t Eeuw’ge boekt. 

Eerst wil de knaap voor ’t vaderland wel sterven, 
Dat Grote boven zich, dat hij aanbidt; 
Dan kiest hij groter idealen tot bezit 
Die al zijn liefde en verlangen erven. 
Hij vindt zijn roeping in de maatschappij – 
   Zo, Friezen, ging het mij. 

In brede golven stroomt geschiedenis 
Naar nieuwe tijden, lichtend op hun pad. 
In onderscheiden klassen is het volk gevat, 
Elkander hatend kijven ze om de victorie,
‘Eén gemeenschap is het volk’, zo wordt gezegd, 
   Daartoe nu de grond gelegd. 

Mij roept dat woord uit deze blije streken 
Daarheen, waar de wind van ’t leven waait; 
‘k Moet mee vooraan, waar ’t volk met vlaggen zwaait. 
De stille tijd voor mij is nu verstreken – 
Nog nooit ging zó de wereldstrijd tekeer: 
   Ik leg het speeltuig neer. 

Daar ligt het dorp. Naar ’t Westen staat de toren, 
Waar ’t rode zonlicht door de wolken zinkt, 
Op blauwe kiel en greep en zeis nu blinkt – 
’t Volk loopt moe naar huis – aan rust beschoren – 
De dauw die dampt, het oude licht zakt snel – 
   Lief vaderland, vaarwel!


(Samle Fersen, 348-351)

woensdag 10 mei 2017

Waling Dykstra, 'Reinou'

Oerdwealske jonkheid, dy’t yn ’t frijen 
   Te wurk giet mei in teamleas brein, 
As wie dermei oars neat te krijen 
   As nocht en wille sûnder ein 
O, gean der net sa los oerhinne! 
Men sjocht sa faak dat súv’re minne 
Hoe fleurich hja soms mei begjinne, 
Wol yn it ein noch útrint op in near gewein. 

Der wenne yn ’t boerelân alearen 
   In faam dy’t folle freonen hie, 
Omdat se libbe yn deugd en eare en 
   Tsjin alle minsken freonlik wie. 
Krekt as yn ’t miedelân de blommen, 
   Dy tusken raaien as yn slomme, 
Want âlderleafde en fêste minne 
   Dy fierden yn har hert de pleit. 
Dan sei se: ,,Nee, myn brave Tjitte, 
Ik wol, ik kin him net ferjitte, 
Moat ik foar altyd him ferlitte, 
Dan stjer ik jitte wol fan kleare swierrichheid.” 

Mar har tsjin pake te fersetten, 
   Och, dat wie ek sa slim te dwaan. 
Hja wist it, hy hie fêst besletten 
   Om noait syn tawurd har te jaan. 
En hy wie stiif, hja seach temjitte, 
Hy soe foar altyd har ferstjitte, 
Woe hja har nou net sizze litte. 
Hy soe sa folle er koe har lêst en skea oandwaan. 

Dêr hie se ’t freeslik mei te pakken. 
   Hy joech it altyd har sa skoan, 
En hy hie syn kaptaal har makke; 
   Hy hie har fan lyts bern ôf oan 
Fersoarge, en fûn syn wille allinne 
Yn har. Soe hja him nou ûntrinne? 
Soe se oer har hert dat bringe kinne? – 
Sa mym’rjend sliet se faak de nachten ta de moarn. 

Yn ’t ein, dêr’t pake mei fersykjen 
   En oanstean har gjin rêste liet, 
Moast har stânfêstichheid beswykje, en 
   Hja folge de âlde man syn ried. 
Hja naam syn moaie gouden jeften; 
En Tjitte kaam: hja spant har krêften, 
Hja stjoert him wei, net fûle sêft en 
’t Wie út mei Tjitte en har, foar him ta grut fertriet. 

Mar nou soe hja ’t ek ûnderfine 
   Wat oft it al te sizzen wie, 
Te leanjen mei in blauwe skine, 
   In feint dêr’t hja sa’n hert foar hie. 
Foel syn gemis yn de earste dagen 
Har noch net mâle swier te dragen, 
Om’t pake’ gollens har sa hage, 
Hja krige al wakker gau berou fan wat se die. 

Earst tocht se, ’t soe wol gau ferslite, 
   Omdat se Tjitte deis net seach; 
Mar ’t duorre net in lange rite, 
   Of al har fleurichheid ferfleach. 
Deis mocht se noch deselde lykje 
En hjir en dêr ferwidering sykje, 
Nachts woe syn byld net fan har wykje; 
Faak krige hja gjin wink yn ’t read bekriten each. 

Har glâns en blierens teagen hinne, 
   En waarden al sa stiltsjes wei, 
Krekt as in snieflok yn de sinne; 
   It wie te sjen, it gyng har nei. 
En ’t goud wêrfoar hja him moat misse, 
Dat wie har nou ta ’n ergernisse; 
Dat parse swier op har gewisse. 
Och, wat in bitterheid bringt jildsucht al te wei. 

Mar as in widdo, dy’t earst klaget 
   En skriemt om’t se al har treast ferlear; 
Mar wer yn ’t ein har smert ferjaget 
   En wurdt wer fleurich as alear; 
Sa gyng it Reinou ek, sa’t skynde, 
Skoan ’t leed dêr’t hja sa lang oer kwynde, 
Sa fûl har sûnens ûndermynde, 
Dat hja bleau swak en hie har moaie kleur net mear. 

Wer wiene der feinten dy’t prebearren 
   Hja oan te sykjen op ‘e nij. 
Troch dat har pake kaam te stjerren 
   Wie hja mear wees en ek mear frij. 
En Tjitte hie har lang fergetten. 
Hy hie it boask mei ’n oaren sletten. – 
Mar wa’t har sin op Reinou setten, 
De faam ûnthold har noch fan de frijerij. 

Mar ien mocht einlings yngong fine, 
   En dat wie wer in boerefeint. 
Oan him woe hja har nou ferbine; 
   De knoatte wie al skielik leind. 
Hy soe har nei de trouseal liede 
Mei ’n koarte tiid; en op dizze ierde 
Soe har de dead allinne skiede. 
Hoe hoopfol wie de faam, hoe lokkich wie de feint. 

De ien rint hjir ’t lok faak yn ’e mûle, 
   Wylst de oar fan ’t ûnk ferfolge wurdt. – 
De kwaal dy’t yn har binnenst skûle 
   Taast har wer oan, en tige hurd. 
Dat sleepte noch al sa wat hinne, 
In dokter mei wat treast jaan kinne 
Om’t hy de kwaal wol tinkt t’ oerwinnen; 
Men kin by dagen sjen dat Reinou minder wurdt.  

Seach men earst sa bliid de dei temjitte 
   Dy’t him oan har ferbine soe; 
En doarsten hja harsels ûnthjitte 
   Dat hja noch better wurde koe; 
Och fij, de hoop hie har bedragen. – 
It lang ferwachte tiidstip dage, en 
Der waard in lyk nei ’t tsjerkhôf dragen. 
’t Wie Reinou: hoe ûntsteld wiene alle minsken doe! 

O lokjend goud, o blinkende ierde, 
   Wat dochste mannichien de dead! 
Wat kinste mannichien ferliede 
   Ta dingen, skandlik en ferkeard! 
Ja follen, troch dyn glâns ferbline, 
Mei dyn besit begearlik skine, 
Faak, as se ’t ha, moatt’ se ûnderfine 
Dat goud yn wierheid folle swierder weacht as lead.  

Dat soms de minsken, de iene de oare, 
   Om ’t jild ris fiere kinne yn ’t leed, 
Wat har net takomt nimme doare 
   Ut kleare jildsucht of út need; 
Dat mei men ûndogensk neame kinne; 
Mar âlden dy’t, om ’t jild allinne, 
Har bern ta trouwen twinge kinne, 
Tsjin ’t sin: ‘k sis dat se minder binne 
As ’t fee. Hja binn’ ferhurde, ûntaard, ôfgryslik wreed. 


(Ut: Swanneblommen 1851, s. 15-20)
(Sjoch ek: Abe de Vries, 'De betsjoende boeredochter. Skriuwer en mienskip yn it Spannum fan Waling Dykstra', Fers 2 3-9, 7 maaie 2017)

dinsdag 9 mei 2017

Sjoerd Spanninga (1906-1985), 'Rjochtdei'

At jo alle poepesetten 
yn jo libben 
kreas byinoar feie 
en stikem yn ’t jiskefet 
deponearje 
dan kom je sûnder mis 
by my telâne 
en nou hâld ik it measte 
fan de lju 
dy’t graach harsels 
nei foaren skowe 
en gewoanlik tinke 
domny hat foar my preke 
mar der binne subtiliteiten 
dêr’t party gjin weet fan hawwe 
en dy litte harren 
likemin ûntstride 
niis noch sei in flinke frou 
my ommers: - ús pake 
hat altyd bêst op himsels past 
en dat docht jin deugd 
want wysoarte passe ornaris 
leaver op in oar 
en der ûntkomt ús neat 
mar nim nou sa’n ien 
as eabele bygelyks 
gjin blyn hynder 
kin by him skea dwaan 
en de spinreagen 
sparje de gerdinen út 

mar dochs in nommel mantsje 
goederlaaks en noch geregeld 
oan ’t nifeljen 
dy strykt okkerdeis 
wolmienend in pear krollen 
yn ’t fatsoen 
by in flarde dy’t him narret 
mar d’ oare moarns 
sjocht hiel de buert 
sa skilich as in skol 
as hy der oansúlkjen komt 
of stiet brióóó te roppen 
bingelt er nei hûs ta 
mei syn skipperspetsje 
en dan rin je jûns fêst wol 
in freon fan jehova 
of de satan yn ‘e earmen 
mar wêr bliuwe hja 
dy’t stikken út harsels 
weiskuorre doare? – 
de eagen fonkelen har yn ‘e kop 
oant der wer stilte foel 
om har stim 
dit wie de bidstûne 
fan de natoer 
en dan jout it langer gjin foech 
jin mei kweade gedachten 
to spiizgjen 
wylst de evenminske it liif 
oatmoedich op ‘e plaatstove leit 
dat de stjonkerts der útwaaie 
wol ik ha.


(Yn: Sonde 20-5 (1975), s. 20-21)

zaterdag 6 mei 2017

Sjoerd Spanninga (1906-1985), 'Terras'

Hoe mannich skepsel 
lit him hjir bewûnderje 
en freget driuwend 
om attinsje 
in nonsjelant gebeart 
dat moaie fuotten tilt 
mar nim je mear notysje 
fan de show 
wer sedich yn ‘e rok ferdwynt – 
wylst har in pear 
pikante knibbels 
de strakke nijlonhoas 
misdiedich oer de kop 
dat jin it bloed 
nei boppen foezelt 
en ’t rakkertsreau 
der even oars fan wurdt 
oft har bretaal bedoelen 
him ferryf’le fielt 
mar op itselde stuit 
flitst har ûndogensk wêzen 
jin sa faai temjitte 
út it chique foudraal 
dat men fan skrik 
in bline taast docht 
nei jins deugdsumheden 
en hiel de strjitte dûzelt 
foar in amerij. 


 (Yn: Sonde 20-5 (1975), s. 22)

donderdag 4 mei 2017

Durk Bouma Nieuwenhuis (1814-1873), 'Earste tsjerkhôfsnacht'

It deiwurk rêst. De lêste skimer 
   Is oan de fiere kym ferstoarn, 
En, stjerren om him hinne spriedend, 
   Tsjucht ’t grize swurk syn nachtkleed oan. 
It iene ljocht ferdwynt by ’t oare; 
   ’t Wurdt alles swijen yn ’t rûnom; 
Wat libbet sinkt natoer yn d’ earmen 
   En oan har boarst yn sêfte slomm’. 

Op ’t deahôf leit in nije grêfstee, 
   Ticht oan de hege tsjerketoer; 
De jûnswyn strykt de swarte kluten 
   En ’t sulv’ren moann’ljocht glydt der oer. 
Sa yn der mids der griene seadden 
   En bûten ’t swiere tsjerkeskaad, 
Skynt wol dat grêf sa aaklik drôvich 
   In plak op ’t Fryske deadeklaad. 

Doch hjitte triennen seach it streamen 
   Fan ’t wurge hert, dat bûnzjend sloech, 
Doe’t der temoarn in heit syn libben, 
   Syn iennichst bern oan d’ ierde joech; 
Doe’t al syn rykdom op dizze ierde 
   Foar jimmer oan syn each ûntsonk, 
En ek gjin striel de nacht ferheld’re 
   Wêryn’t noch freugde foar him blonk. 

No is ’t der stil. – Men heart gjin kleien, 
   Men sjocht gjin stomme smerte mear. 
Dy lêste wente ûntfong de deade 
   En joech oan ’t stof syn ein’dom wer. 
De himel strielt út tûz’nen eagen 
   Oer ’t rêstich hôf syn stille pracht 
En glimket swiet op ’t stee der deade; – 
   It is syn earste tsjerkhôfsnacht. 

As ’t wrâldetol des Iv’gen namme 
   Oan ’t mjitleas tek des himels skriuwt, 
En d’ ierde, djip mei stilte oerdutsen, 
   Yn ’t sêfte ljocht der stjerren driuwt – 
Dan, seit men, is ’t heechtiid foar de geasten; 
   En joech se ’t grêf in broer opnij, 
Dan moat de freugd noch grutter wêze 
   Troch hiel der deaden maatskippij. 

Soe dêrom no har wolkom klinke? – 
   Hark! ’t oerwurk rattel’t yn de toer; 
De deasnik der fergongene oere 
   Droant rôljend de grêven oer. 
It beamte skoddet mei syn twigen, 
   En sprekt – as wie ’t yn geastetaal – 
Fan heger wente; en yn syn blêden 
   Sjongt fûl en swiet in nachtegaal. 

Ja, ’t is dyn wolkom, jonge deade! 
   Dyn wolkom op it deadehôf 
It wachtwurd is ’t fan better libben; 
   De rop fan d’ ivichheid oan ’t stof. 
Biste yn dyn trouwe mem har earmen 
   Op ’t fredich bêd te rêsten leid, – 
In heite-each wekket oer dyn slommer 
   Op ’t rispfjild der ûnstjerlikheid. 

Sliep rêstich dêr! – En moast net kleie 
   Dat no dyn grêf al roppen het: 
Och, ’t libben jout sa’n bytsje rêst, en 
   As ’t herte stil stiet lijt it net. – 
Sa rêstleas wrot, mei iz’ren kloeren, 
   De wrâld yn ’t fielend minsklik moed… 
No bist foar wrâld en lijen feilich… 
   O, by de deaden sliept it goed! 

En – ’t libben is in diel der reize 
   Dy’t giet nei ’t miene heitelân; 
De dea jout, as wy ’t ein berikke, 
   Ta d’ oerstap freonlik ús de hân. – 
Licht rint, troch altyd better wrâlden, 
   Nei altyd blider gea de tocht. 
Is ’t dan net lokkich, as fan ’t mind’re 
   In diel der reis wer is folbrocht? 

Nee, klei net, dat dyn libbensblomke 
   Stoar, dy’t him pas ûntsletten hie; 
De dea dy ’t waarme hert ferstive, 
   Foar’t noch dy kâlde winter ’t die. – 
Want sillich, dy’t yn libbens maitiid 
   Mei romme boart te rêst him joech, – 
Waans each foar ’t lêst dizze ierde oanskôge, 
   Doe’t d’ ierde neat as blommen droech! 

Wêrst biste? Ja, sa mannich herte, 
   Dat dêrop ’t antwurd witte woe; 
Sa mannich, dy’t de takomst frege 
   Hoe’t it wol dêr jinsen wêze soe? 
De takomst swiget op sa’n frage… 
   Mûlk dat se ’t oan de dea ûntfalt, 
En yn ûnstjerlike earen lústert 
   Wat se oan it stjerlik ear ûnthâldt. 

Oftst lokkich biste? - Minsk’, hat twivel 
   Dyn herte ta sa’n frage brocht, 
Wat sil ’t fan ’t libben dan wol leare, 
   As ’t noch net minsklik fiele mocht. 
Sizze! as oer ’t wol of ’t wee jins bruorren 
   Do ’t ivich oardiel sprekke soest, 
Bleau dan foar har de lokspoarte sletten, 
   Asto de doar ûntslute koest?... 

O! rin do fierder, iere deade, 
   Op ’t paad nei ’t lokkich heitelân. 
Wêrst wêze meist, en watst dêr biste, 
   Rinst jimmer oan dyn Heite hân. – 
Of sliepst mûlk, no’tst foar tiid en ierde, 
   Foar freon en migen bist ferstoarn, – 
God sil op tiid syn Englen stjoere, 
   En, as se roppe, dan is ’t moarn.


(Ut: Swanneblommen, 1853)