dinsdag 13 januari 2015

Eppie Dam - Ik woe in lytse Marseillaise

Ik woe in lytse Marseillaise, 
om mins en mienskip no oerein, 
mar koe de wurden amper lêze 
yn wazen ús temjitte slein. 
En noch sil ik yn tûzen bochten 
om kûgels en skerpsliperij 
te liif mei dy grize meldij: 
de frijheid fan geast hjir befochten. 

Dy’t fan de wierheid alles witte, 
se lizze dij koelbloedich plat, 
kalkoenrop âljend troch de strjitten, 
sa fol de hals fan eigen god. 
Mar hoe nimst dôve lju geweken 
dy’t meane mei blaffer en swurd; 
se hawwe de gek mei dyn wurd,
feroarje fraach- yn útropteken. 

Ik woe in lytse Marseillaise 
doe’t ik weromkaam fan in plein,
om net alhiel ûntdien te wêzen, 
noch wittend fan in âld refrein –
om bliuwend foar ’t ferstân te krijen: 
hoe’t nearzich tsjuster ús ek socht, 
wij hâlde ’t mei de stêd fan ljocht 
en neat bringt de tongen ta swijen!


.

donderdag 1 januari 2015

Czeslaw Milosz - In Szetenjie



Jij was mijn begin en nu ben ik weer met jou, hier waar ik de vier 
windstreken leerde kennen. 

Laag, achter de bomen, is de streek van de Rivier, achter mij en de 
gebouwen de streek van het Bos, rechts de streek van de Heilige Voorde, 
links die van de Smidse en het Veer. 

Waar ik ook heb gezworven, over welke continenten ook, altijd hield 
ik mijn gezicht gericht naar de Rivier 

en onderging de geur en smaak van het doorgebeten wit-rode sappige 
van de kalmoes, 

hoorde de oude heidense liederen van de oogsters, van het veld 
komend wanneer de zon van de warme avonden doofde achter de
heuvels. 

In het verwilderde groen zou ik de plaats van het tuinhuisje kunnen 
aanwijzen, waar jij me dwong om mijn eerste scheve letters te zetten. 

Maar ik probeerde me los te rukken, vluchtte in mijn verstopplaatsen, 
want ik wist zeker dat ik nooit letters zou kunnen schrijven. 

Ik verwachtte echter niet daarnaast deze kennis: dat botten tot stof 
vervallen, tientallen jaren verstrijken, maar de aanwezigheid dezelfde 
is. 

Dat wij, zoals jij en ik, in het land van de eeuwige spiegels kunnen 
verblijven, tegelijkertijd wadend door ongemaaid gras. 



Jij hield de leidsels en we reden getweeën met de brik, met één paard, 
naar het grote dorp bij het bos, voor bezoek. 

De takken van de appel- en perenbomen doorbuigend onder hun 
overdaad, portiekjes met houtsnijwerk, wakend over malven en 
wijnruit. 

Je leerlingen van vroeger, nu boeren, onderhielden ons met een 
gesprek over de oogst, de vrouwen lieten hun weefgetouwen zien en 
jullie delibereerden lang over de kleuren van schering en inslag. 

Op tafel ham en worst, een honingraat in een lemen kom, en ik 
dronk broodkwas uit een blikken kroes. 

Ik verzocht de directeur van de kolchoz om mij het dorp te tonen, hij 
nam me mee in de auto naar kale velden die zich tot het bos uit- 
strekten, en stopte voor een groot rotsblok. 

‘Hier was het dorp Peiksva,’ zei hij niet zonder triomf in zijn stem, 
zoals zij spreken die altijd met de overwinnaars zijn. 

Ik merkte op dat een deel van het blok was afgehouwen, men had de 
steen dus met een houweel willen verbrijzelen om zelfs dat spoor te 
laten verdwijnen. 



In de zomerdageraad rende ik het vogelrumoer in, ik kwam terug, en 
tussen moment en moment had ik mijn werk geschreven. 

Al was het moeilijk om de poot van de n door te trekken en met die 
van de u te verbinden, en een waagstuk om de brug tussen de r en de 
z op te gaan. 

Ik had een penhouder zo dun als een rietje en doopte de pen in de 
inkt, een zwervende klerk met een inktpot aan zijn riem. 

Nu denk ik dat mijn werk de plaats van het geluk inneemt en dat het 
door afgrijzen en medelijden wordt aangetast. 

Toch moet de geest van deze plek erin zijn, zoals hij in jou is die hij 
van kinds af leidde. 

Kransen van eikenbladeren, de klok van het ave in de vork van de 
linde, luidend voor de meidienst, ik wilde goed zijn en niet tussen de 
zondaren lopen. 

Maar wanneer ik me nu probeer te herinneren hoe het was: alleen een 
put en daar zo donker dat ik niets begrijp. 

We weten alleen: de zonde bestaat, en de straf, wat de filosofen ook 
zeggen. 

Moge mijn werk de mensen tot nut zijn en zwaarder wegen dan mijn 
kwaad. 

Jij, wijs en rechtvaardig, bent de enige die me gerust zou weten te 
stellen, uitleggend dat ik gedaan heb zoveel als ik kon. 

Dat het hek van de Zwarte Tuin dichtgaat, vrede, vrede, en wat ten 
einde is, ten einde is. 


Berkeley, 1993 

(Uit: Czeslaw Milosz, Gedichten, Atlas 2003, p. 290. Vertaling: Gerard Rasch)