In lyts espeltsje troch de stichting BMD (Brede Maatskiplike Diskusje) útsochte lju tusken de 18 en 30 jier sil frege wurde wat har tinken is oer it Frysk en it plak fan it Frysk yn Fryslân en yn it ûnderwiis.
Takom maityd earst yn ien doarpke, en as de útkomst 'Nederlânsk' genôch is yn mear.
Wy hawwe dus aansen te krijen net mei in Brede mar mei in 'Smelle Maatskiplike Diskusje' oer it Frysk. Hoewol, 'maatskiplik'? Sels wat minsken útsykje dy't wierskynlik net folle mei it Frysk hawwe - op kosten fan de provinsje Fryslân?
De trochsichtige opset makket sok praten al dalik oerstallich. Elk wit dat 'âldere' minsken mear hawwe mei it Frysk as 'jongere' minsken, dy't ommers al opsnúfd hawwe fan ús falend ûnderwiissysteem dat it Frysk der ab-so-lút net ta docht.
Ek de opmerkingen fan Rimmer Mulder yn it Friesch Dagblad hjoed oer dat it Fryske taalbelied safolle kostet en neffens him neat opsmyt, en dat Ljouwert 'geen Friestalige stad' wêze soe (sa'n 30 persint fan de Ljouwerters praat Frysk) jouwe it ramt oan fan it ûndernimmen.
Dat - as jo aansen net meiprate meie yn de Smelle Net-Maatskiplike Gjin-Diskusje oer it Frysk, net útsocht binne troch Mulder en Willem Verf, dan is dat mei in doel. Jo betelje wol belêsting, jo meie stimme foar it wetterskip. Mar de Partij bepaalt de takomst fan jo kultuer.
Ek in goeie metoade foar wittenskiplik ûndersyk: tel it oantal nijs-/parseberjochten fan in partij op syn webside en gean ris nei wêr’t dy berjochten oer gean.
Dan krije jo in idee fan de ûnderwerpen dêr’t dy partij graach, en de ûnderwerpen dêr’t dy partij minder graach mei assosjearre wurdt. Handich, of net?
De partij yn kwestje is de Frysk Nasjonale Partij (FNP), de webside is de sintrale webside fan de partij en sjoen is op de side ‘Nijsoersjoch’. It ûndersyksark is it telramt en it ynterpretaasjeramt is it sûne ferstân.
De risseltaten. Dit wittenskiplik ûndersyk wiist út dat dêr yn de perioade fan 1 jannewaris oantemei hjoed 15.40 oere mear as tritich berjochten op de site set binne. Fierrewei de measte berjochten geane oer natuer- en lânskipsbeskerming, duorsumens, lânbou/stikstof, ekonomy en iepenbier ferfier.
De Grutte Ofwêzigen binne de Fryske taal en it Frysk ûnderwiis.
Underwiis yn de Fryske taal? Frysktalige kultuer? Wy moatte hielendal hielendal hielendal werom, it is in ferrekt ein bonkeljen, nei 8 jannewaris – in gjalp foarôfgeand oan in nijjiersresepsje of sokssawat - om it tinkend part fan it omsittend laach alfêst mar de bek te binen wierskynlik - oer de winsklikens om software fan de Fryske Akademy te brûken foar it ûndertiteljen fan, jawol, gemeenteriedsgearkomsten. Nou, dat hat de webside dan teminsten berikt.
Pfffff. In ‘Fryske’ partij. Ofdroege troch de tsjinstanner, mar krekt noch de eare rêden. Hjir de publykskampanje fan de FNP fan 't jier, oan no ta:
23 juny 2020 FNP: bettere beskerming greidefûgelpykjes en reekealtsjes troch de ynset fan drones
18 juny 2010
FNP stelt fragen oer it behâld fan beamwâlen yn Fryslân
16 juny 2020
FNP: goede farferbining Ofslútdyk-Harns
8 juny 2020
Krityk op nij ferdielsysteem jild gemeentefûns
5 juny 2020
FNP yn koroanatiid
28 maaie 2020
Iepenbiere expertmoeting Thialf op 3 juny
27 maaie 2020
Moasje stikstofbelied: FNP, CDA en VVD wolle regy provinsje en ynset op ynnovaasje en ferduorsuming
26 maaie 2020
FNP wol ‘slank’ Europabelied
19 maaie 2020
Krityk regionale partijen op OV-plannen regear
15 maaie 2020
Krityk FNP op weihâlden studinten út OV
11 maaie 2020
Skriftlike fragen oer de weingatten yn de Alddyk ûnder Anjum
30 april 2020
FNP: soarch oer behâld lânskip Noardwest-Fryslân
21 april 2020
FNP: balâns hâlde tusken natuer en rekreaasje
15 april 2020
FNP, CDA en 50PLUS: regels sinneljedder binend fêststelle
9 april 2020
FNP: yntegraal finansjeel krisispakket by provinsje
2 april 2020
FNP: wentebou Goutum net op kosten fan greidefûgels
1 april 2020
Oandacht FNP foar gefolgen krisis foar doarpshuzen en wykgebouwen
16 maart 2020
De FNP is de kommende tiid stil
11 maart 2020
FNP: foar Fryslân as reinbôgeprovinsje
11 maart 2020
FNP, CDA en 50PLUS: gjin enerzjylânskip op goede lânbougrûn
4 maart 2020
Expertmeeting 5G op oanstean fan FNP, GrienLinks en de Partij voor de Dieren
3 maart 2020
Fakatuere: kommunikaasje-adviseur
26 febrewaris 2020
Bewiislêst skea troch gas- en sâltwinning moat by bedriuwen lizze, net by de boarger
24 febrewaris 2020
FNP wol legere kosten NOM
12 febrewaris 2020
FNP en ChristenUnie: ferbetterje ferkearsfeiligens St. Anne
31 jannewaris 2020
Aksjes tsjin leechfleanrûte JSF
29 jannewaris 2020
Fryslân yn aksje tsjin leechfleanrûte JSF
22 jannewaris 2020
Klaas Fokkinga nije deputearre FNP
20 jannewaris 2020
FNP en 50PLUS wolle faasje mei oanpak fundearringen yn feangreide
15 jannewaris 2020
FNP stelt fragen oer studintetal RUG Campus Fryslân
15 jannewaris 2020
FNP Nijjiersgearsit 2020 Hallum Noardeast-Fryslân
8 jannewaris 2020
FNP: software Akademy benutte foar ûndertiteling riedsgearkomsten.
Oant safier it Frysk-nasjonale politike program.
,,In pear jier lyn koest de krante net iepenslaan of ien fan de trije hearen stie der wol yn of hie it der wol oer: de Brede Maatskiplike Diskusje oer it Frysk. Ik ha it oer Pieter de Groot, Frans Kuipers en Willem Verf, kenst dy noch? Dy BMD moast der komme, al soe de ûnderste stien ek boppe. Wilens knibbelet de FNP foar de macht en hâldt him de snút, hat GrienLinks wolris heard fan it bestean fan dy taal, is de PvdA méar ûnsichtber as ûnsichtber, hat de demonstraasje fan 2016 neat úthelle, hat de provinsjale koalysje fan CDA cs. it Frysk ûnderwiis op ’e lange baan set (2030) en is it triumviraat fan it toaniel ferdwûn. ‘Breed’ prate? In opinystikje yn ’t fearnsjier, dat moat kinne. Haadredaksjes witte foar har kommentaren alle ûnderwerpen fan ’e wrâld yn ’e regel wol te finen - útsein it Frysk en it Frysk ûnderwiis. Dat stiet op gjin inkelde wurklist. Want ja, wat moatte je dêr no mei?"
,,Ik wol net leauwe dat it Frysk it fan dy trije grize koppen ha mat. Dû ek net tink. It is in striid. Ik ha in greute bewondering foar dyn krewearjen. Dêr kin gjin Fryske Beweging oan tippe."
,,Ja, thanx maat. Mar ik bin dan ek gek, dan ha je in streekje foar. Witst wat ek gek is? Dat al dy skriuwende ‘kollega’s’ dy't ik haw, dy’t lykas ik graach Frysk skriuwe, en dy’t lykas ik wolris in boekje yn dy taal yn ’t ljocht jouwe, har de bek hâlde. Dat heel dat likes-sykjend folkje dat eigenwiis genôch is om te tinken dat se wat te melden hawwe yn it Frysk, him stiller hâldt as in tsjerkhôf op in wynstille simmerjûn. Net tafallich no efkes, of om’t se krekt de auto ynpakke moatte foar in ritsje nei Appelskea, nee: struktureel, patologysk, oanberne stil. Want se meie dy of dy net, of se hawwe krekt sa’n goede bân mei dy en dy, of se wolle de Afûk net tsjin de poaten skoppe, of se witte net wat se tinke moatte, of de kompjûter is oan it updaten, of neam mat wat. Spuie moat ik derfan."
,,Hiel nuver, yndie. Je begjinne je ôf te freegjen wêrom’t dy minsken eins skriuwe en publisearje."
,,Dat sis ik, om mear likes te sammeljen. Om te bestean yn in op it each publike rol. Net om har talinten en feardichheden te brûken om minsken wekker te meitsjen, earne attint op te meitsjen, earne fan te oertsjûgjen of har te freegjen om earne foar te fjuchtsjen, wolnee. Om in legitimearre plakje yn in rychje koppen. Of om komplimintsjes te krijen fan de buorfrou, der kin tûzenris wat achter sitte. Mar wat der yn alle gefallen nét achter sit, is belutsenens by de taal en de kultuer dy’t har mei makke hawwe ta wa’t se binne, wat se sjugge, hoe’t se tinke en wat se fiele. No’t se hielendal selstannich in wurdsje op papier krije kinne, no binne se ynienen demint. Of bang. Of ’k wit net. Of ’k kin net. Of ’k wol net. Se binne leau’k noch al lid fan in bûn, It Skriuwersboun, of in dichtklupke, Rixt, mar dat is út gewoante. Dat bûn rekkenet it mulpunt út fan de ynaktiviteit fan de eigen leden, en docht dan navenant ék neat. Se hawwe ien kear yn ’t jier in stikje yn har liifblêd, ensafh. Dan binne se der wer in jier fan frij. Se komme ek wolris op Tresoar, dat is dan om de Fryske Nijntje werom te bringen dêr’t it bernsbern sa’n niget oan hie. Want dat witte se allegear wol te fertellen, snapst? Dat se elkenien oanfjurje om dochs foaral Frysk te praten. Dat se altyd in wite koeke keapje as de kuorbalklup der mei oan ’e doar komt."
,,Do bist wol aardich negatyf, jonge. Kinst dat allegear net better wat fleuriger ferpakke, sadat de minsken it earder fan dy oannimme?"
,,Jawis wol! Goede tip. Dan moatst efkes geduld dwaan, dan rin ik efkes nei de Bûterhoeke en gluorkje by de Afûk troch de ruten hoe’t dat ek alwer moat, fleuriger ferpakke. Of miskien better efkes by Cedin yn Drachten sjen, dêr kinst ek leare hoe’tst fan in begraffenis in brulloft makkest. Witst hoe? Gewoan net sa âldmannich dwaan! Mar wat tinksto, maat? Hat it allegear noch doel? Wêrom net gewoan de gerdinen stiif ta dwaan, wachtsje op ’e doarwarder en krekt dwaan as hearre je de bel net?"
,,Doch my noch mar in pilske."
.
Earne yn ’e wrâld leit in provinsje, dy hjit Fryslân, en yn dy provinsje prate de measte minsken Frysk en dêrneist ek Nederlânsk. Earne yn dy provinsje leit it doarp Drachten en earne yn Drachten stiet it gebou fan ‘meertaligheidscentrum’ Cedin, en earne yn dat gebou wurdt op ’t heden wurke oan in moaie en lukrative opdracht fan dy provinsje: fernij it ‘learplan’ foar ûnderwiis yn de Fryske taal.
Dat sit sa: it ûnderwiis yn de Nederlânske taal is aardich op oarder, dat yn de Fryske is om jin oer te beskriemen sa min. Oer de oarsaken dêrfan – in grut tekoart oan meartaligens by it part fan de Fryske befolking dat net Frysktalich is, en yn it ferlingde dêrfan in ynstitúsjoneel-diskriminatware hâlding foar it Frysk oer by skoalbestjoeren – sille wy de mûle hjir mar net spiele, mar dat nije learplan op kommendewei is ús omtinken mear as wurdich. Want dat sil aansen de basis wurde wêrop’t ús demokratysk keazen provinsjaal parlemint beslute moat watfoar Fryske lessen yn ’e takomst jûn wurde sille oan watfoar soart bern.
Hjoed hat it ûnfolpriizge Friesch Dagblad in earste stik oer de foarderingen, dêr yn dat gebou yn Drachten. Dêr wurket in tiim oan it opstellen fan it nije learplan, in tiim dat boppedat fia befeilige ferbiningen feedback krijt fan in ‘fjildgroep’ út de praktyk: learkrêften, skoaldirekteuren, learareoplieders, de Afûk en ‘Friese taalkundigen’. De lêste jierren binne ,,nije ideeën” opkaam ,,oer bygelyks de wearde fan meartaligens en oer it sykjen fan ferbining mei oare fakken”, sa begjint Cedin-ûnderwiisadviseur Ferdau Terpstra fan Kurrikulum.frl. Dy nije ideeën betsjutte foar it fak Frysk dat fokabulêr en grammatika leare minder belangryk wurdt, ,,mar datst dy taal funksjoneel en betsjuttingsfol makkest foar learlingen”.
It is de bedoeling dat aansen – nei 1 oktober – op basis fan it nije learplan ek nije kearndoelen formulearre wurde: wat moat it ûnderwiis krekt úthelje? ,,De âlde doelen wienen bot rjochte op inkeld kwalifikaasje – kennis en feardichheden toane kinne, mar ûnderwiis giet ek oer sosjalisaasje en persoansfoarming”, seit Bernadet de Jager fan Cedin. It sil derom gean moatte by de bern in positive hâlding foar it Frysk oer oan te kweekjen, seit Bertus Dorhout, tiimlieder op csg Liudger yn Burgum.
Jo fiele al oankommen wêr’t dit hinne sil. It âlde belied (sûnt 2015) ken fjouwer oprinnende kearndoelen – fan, ûnderoan, Fryslân en it Frysk sympatyk fine, nei in bytsje kletse kinne oer neat yn it Frysk, nei boppedat ek noch in Fryske Suske & Wiske lêze kinne, nei boppedat ek noch in Fryske sin op papier kwattelje kinne. Skoallen hawwe ‘taalprofilen’ oanwiisd krigen mei byhearrende hegere of legere leardoelen. It tawizen fan ferskillende taalprofilen oan skoallen – in skoalle op it Fryskpratende plattelân hantearret ‘hegere’ leardoelen as in skoalle yn Camminghaburen – is ferline jier ferneatigjend beoardiele troch de ûnderwiisynspeksje, mei as offisjele reden dat it net liedt ta Fryske ambysjes op skoallen.
Mar mei as wérklik pinepunt dat sa’n systeem delkomt op troch de oerheid sanksjonearre etnisearring fan it Frysk ûnderwiis en dus op diskriminaasje en ûntnimming fan it minskerjocht op fatsoenlik ûnderwiis yn de eigen taal. As jo yn Wommels wenje, krije jo bern better Fryske les as bywannear’t jo it miswier treft om yn Ljouwert tahâlde te moatten. Om dizze beskamsume sitewaasje, yn 'e kearn feroarsake troch meartalich behindere skoalbestjoeren, nou wat mear út it sicht te setten, dêr is dat nije learplan fan Kurrikulum.frl foar ornearre.
It wurket, sa leart ús de krante, mei fjouwer ‘Grutte Opdrachten’, fjouwer ‘tema’s’ dy’t beskriuwe wat en hoe’t de bern aansen Frysk leare sille. Ik nim se hjir efkes mei permisje oer yn de formulearring sa’t se yn de krante stean:
1. Identiteit & Taal yn beweging. Oer de rol en wearde fan de Fryske taal en meartaligens foar identiteitsûntwikkeling. Learlingen wurde har der bewust fan dat se yn in meartalige provinsje wenje. Se ûntdekke it belang fan goede taalbehearsking fan it Frysk foar harsels en foar oaren as thústaal, twadde of nije taal.
2. It is al begûn. Oer it leare te behearskjen fan en kommunisearje te kinnen yn de Fryske taal, fuortbouwend op de taalfeardigens fan elke learling. Dat betsjut dat sy leare om yn it Frysk te praten en petearen te fieren, dat sy mûnlinge, skriftlike, digitale of multimediale ynhâld fan it Frysk leare te begripen en te ferwurkjen en dat sy Frysktalige teksten leare te lêzen en te skriuwen.
3. Sjoch om ’e hoeke: ferline, no en takomst. Oer de Fryske maatskippij, de omjouwing en it kultureel erfguod fan ferline, hjoed en takomst. Learlingen leare oer skiednis en lânskip, arsjitektuer, keunst, literatuer, tradysjes en noarmen en wearden. Se leare oer de politike en sosjale wearde fan it Frysk foar de mienskip.
4. Sin’ en wille. Oer it fergrutsjen fan de (Frysk)talige kreativiteit en taalwille troch te eksperimintearjen mei de Fryske taal. Learlingen besjogge en beharkje Frysktalige keunstsinnnige en ekspressive aktiviteiten en wurde stimulearre om Fryske teksten te lêzen. Se eksperimintearje sels mei foarmen fan taal, lykas poëzij, lieten, films, raps ensfh.
Oant safier de fjouwer ‘Grutte Opdrachten’. Al dalik sjucht men dat de fjouwer ‘opdrachten’ fertocht goed korrespondearje, al binne se yn in hip jaske stutsen, mei de âlde fjouwer dizenige kearndoelen. It grutste ferskil is yndie it hippe jaske: identiteitsûntjouwing, bewustwurding, meartaligens, noarmen en wearden, de mienskip, kreativiteit, ekspresje, eksperimintearje. Sa liket it noch wat, mar wat stiet hjir no winliken? Learlingen wurde har derfan bewust wêr’t se wenje? Learlingen wurdt ferteld dat it Frysk belangryk foar har is – ek al bliuwe it Fryske fokabulêr en de Fryske grammatika fierhinne geheim? Se leare oer de politike en sosjale wearde fan it Frysk foar de mienskip, mar dy ‘mienskip’ sels set dy wearde net sa heech? Se leare te eksperimintearjen mei de Fryske taal, mar se behearskje dy net, dus se leare kreupele boadskippen yn te tikjen op ’e mobyl?
It is dúdlik: yn dit ‘learplan’ is it skriuwe kinnen fan it Frysk gjin ding dêr’t it praat oer gean moat. ,,Taal leare kin ek fia bûtenlessen, keunst of lokale skiednis”, mient Dorhout. ,,En it moat ynspylje op 21-iuwske feardichheden: lit se mar in promoasjefilmke oer Burgum meitsje of in rapnûmer opnimme.” (..) ,,Dy taalfeardigens krijt krekt in ympuls troch it sa praktysk te meitsjen. It resultaat bliuwt dat learlingen harkje, lêzen, praten en skriuwen leare. Mar wy wolle oare middels ynsette om dat te berikken. Dêrmei kinne wy in folle gruttere groep dosinten en learlingen entûsjast krije foar it fak.”
Dorhout bedoelt: om’t wy eins neat feroarje, gjin hegere ambysjes fêstlizze en it inkeld mar wat oars formulearje, sille de skoalbestjoeren ús ‘plan’ aansens wol slikke.
Mar wêrom der noch doekjes om wine? De kearn fan dit learplan is it fasilitearjen fan de fierdergeande etnisearring fan it Frysk ûnderwiis. De konsekwinsje fan dit plan is de eliminaasje fan it Frysk as skriuwtaal en de reduksje derfan yn it ‘meartalich’ ûnderwiis ta in samling inkeld noch ferbaal praktisearre regiolekten.
In Provinsjale Steaten dy’t hjir aansen in klap op jout, sil troch dy't nei ús komme skuldich ferklearre wurde oan moard op wat oait de twadde rykstaal wie.
.
Anne-Goaitske Breteler (24) út Ternaard en Sytze de Haan (30) út Holwert sille podcasts meitsje en wolle neffens de Leeuwarder Courant fan hjoed net tefolle Afûkfrysk prate - wat dat dan ek mar wêze mei. Se wolle, mei oare wurden, it Frysk brûke sa't se it om har hinne hearre - wat fansels net al te bêst Frysk is en al gau útskaait nei in nuver mingtaaltsje.
Net te fier fuort wolle fan de strjitte is bêst, mar te fier weibliuwe fan de taal wer minder. En in bytsje sjeu yn it praat is fansels net ferkeard foar in podcast. Goed, it is Frysk: men moat skipperje. Dêrom hjir in samling útdrukkingen/sprekmanieren út de foar-Afûktiid, nommen út ferhalen en lêzingen fan de man dy't folle mear as de Afûk it Frysk foarme hat: Waling Dykstra.
Earst in hjoed de dei gongbere wize fan sizzen, dêrnei in alternatyf. Podcastmakkers, floggers, rappers, wrâldkeunstners, ienfâldige dichters en skriuwers, Fryskpraters yn it algemien: elk kin der syn foardeel mar mei dwaan. Nocht en wille!
Alles feroarje
alles út it plak sette
Bekend stean as in tsjoenster
Foar in tsjoenster gean
Bern dat net better wurdt
bern dat net op ’e haal komt
Bist gek wurden?
is ’t dy yn ’e sinnen slein?
Bûtensletten
bûtenskoattele
Dan kin men ’t net mear brûke
dan hat men ’t der mei dien
Dat kin wol wurde/oangean
dat moat mar ris oan ’e gong
Dat tink ik wol
dat hâld ik der al foar
Dat woe ik net/achte ik net goed
dat mocht ik net ha
De boel wie net opromme
de boel wie net op stel
De minderheid
de lytste helte
De moaiste klean oan
yn de uterste pronk
Der giene trije oeren foarby, doe...
der gyng in goed trije oeren ta in ein, doe…
Dêr hâlden se foar stil
dêr stuiten se foar
Dêr haw ik genôch fan/myn nocht fan
dat wurd ik sa sêd as grôt
Dêr komt neat fan yn!
dêr sil de duvel yn slaan!
Dêr seach er fan op
dat die him sa nij as fleanen
Dit is net bêst/is nuver
dit stiet der bryk by
Doe joech er it wiif in tút
doe naam er it wiif efkes by de kop
Dy hie de reputaasje
dêr gyng de rop fan
Earne oer neitinke
jin earne op beslypje
Eat mei opskipe wurde
eat oan ’e mage krije
Eat net goed kinne
eat gjin rjucht bestek oer hawwe
Eat buorkundich meitsje
mei eat by de rigel lâns gean
Elk mei wat gefoel
elk dêr’t wat fieling yn sit
Fan alles wie der folle
Der wie fan alles by de bult
Fan jin ôfhâlde
fan de hûd te kearen
Fan jongs ôf meijaan
yn de earste brij te iten jaan
Fan jôngs ôf
fan jongs op
Fiere in grutte steat
meitsje in brede swaai
Fierste folle
in ûnbehindige protte
Hawwe in grutte bek
skuorre de bek oan de earen ta op
Hiel moai klaaid/optutte
aldernuverichst yn ’e prûst
Hy die it gau
Hy die it mei gauwens
Hy doarst him net sjen te litten
hy doarst de holle net opstekke
Hy like op in (..), as er net ien wie
hy wie sawat in stik fan in (..), as er net in helen wie
Hy liket op jo
hy hat jo yn skouwing
Hy rûn kâns om gek te wurden
hy wie yn ’t gefaar fan gekwurden
Hy wie net oanwêzich
hy wie net by de wurken
Ik ferwachtsje der net folle goeds fan
ik ha it der net grien op
Ik soe dat graach oars wolle
ik soe der ris niget oan ha oft dat ek oars kin
Ik wol hawwe, dat
Ik wol deropút, dat
Immen foar trije gûne oplichte
immen foar trije gûne yn ’e nekke skoppe
Immen gjin rjucht te dwaan
immen te ferûngelykjen
In bern krije
yn ’t waarm bêd komme
In tuskenoplossing
in behelp
In winter sûnder snie en iis
in iepene winter
In wize fan sizzen
in sprekmanier
In ynklauwerige man
in man dy’t de fingers sa stiene dat se altyd nei him ta klauden
Is der noch wat oan te dwaan?
is der noch helpen oan?
It earste wat er die
it wie syn earste wurk
It gie as in rinnend fjurke troch de stêd
it gie as diggelfjoer troch de stêd
in stikje/eintsje fan de dyk ôf
in trêdmannich fan de dyk ôf
It is efkes nei acht oere
it is grut acht oere
It lytste risiko rinne om…
it minst aventoer hawwe om...
It wie in dei mei moai waar
it wie in moaie dei waar
It wie dêr stampfol
it wie dêr stoppende fol
Kin goed prate
is net op ’e smoel fallen doe’t it tiid wie om praten te learen
Kin net sa hurd rinne
is net ûnbidige fluch op skonken
Krityk jaan
der in oanmerking oer meitsje
Lit it breder hingje
slacht grutter swee
Lyts bern begjint lûd te grinen
hellet de poepmartenssang op út it heechste gat
Mei in tekst derop
mei lêzen derop
Moarnier betiid
moarnier sa gau’t de dei oan ’e loft is
Moarn oer in wike, dan...
As moarn komt noch in wike, dan…
Net in knappe man (uterlik)
net in heel oannimlik man foar de wrâld
No liket it oft ik bang bin
no gean ik foar skiter ôf
Oan de holle sangerje
Om de earen gûnzje
Oars bin ik bang dat…
oars haw ik soarch dat...
Ofkarrend kommentaar jaan op eat
spitige reden oer eat jaan
Ofwiisd wurde troch in faam/feint
in blauwe skine rinne
Op stap wêze
op ’e sukkel wêze
Rinne kâns op
lizze derfoar bleat
Seach nuver op ’e noas
seach nuver by de noas lâns
Seach syn faam wol sitten
hie wol wat bestek yn syn faam
Se hat it sa’t it liket fergetten
it skynt har fergetten te wêzen
Se moatte oeral hinne en by wêze
Se moatte nei alle katstrûperijen te poathâlden
Se tinke goed om har affêren
Se hâlde de foet by de kûle
Se wie net oer te heljen/joech neat ta
se wie oer gjin strie te krijen
Se woe net wachtsje
se die gjin lichten
Smoarch guod ynnimme
smoarch guod yn de hûd gearslaan
Sûnder wat te sizzen
sûnder mar praatsjes te meitsjen
Ticht by de dea west hawwe
nei op ’e kant fan ’e dea west hawwe
Tiid om fuort te gean
tiid fan fuort
Tink dy no ris yn
tink no ris ta
Troch de tiid hinne
by de tiid lâns
Tsjin ús heit syn sin
tsjin de begearte fan ús heit
Wa hat jo stjoerd?
wa hat jo opstjoerd?
Wat der ek barre sil
al keart alles ûnderstboppe
Watfoar mâle bewegingen hy ek makke
hoe’t er ek skeanbille en earmtakke
Wêr sil er it oer hawwe?
wêr soe er it oer ha sille?
Wie fan ’t sintrum/oerstjoer
wie alheel fan syn saken
Wurde oerslein
reitsje foarby
Wurk gunne oan de leechste ynskriuwer
wurk by de minste oannimming bestelle
Yn it ûngelok stoarte
yn it leech fiere
.
[Sa earst mar - letter miskien ris mear.]
In lyts espeltsje troch de stichting BMD (Brede Maatskiplike Diskusje) útsochte lju tusken de 18 en 30 jier sil frege wurde wat har tinken is oer it Frysk en it plak fan it Frysk yn Fryslân en yn it ûnderwiis. 
