dinsdag 31 mei 2011

LYTS SPUL (1): Boer Boelstra belje

Wat ha ik de ôfrûne dagen dien? Drok, drok, drok. En ik bin net iens in politikus of in sakeman. Hjoed yn 'e krante in spannend ferslach fan it eineksamen Frysk oan it Bogerman yn Snits. Tsien fammen, ien jonge plus in al wat âlder persoan (ik) makken de opjeften. Myn sifer wurdt neistjoerd en hjir dan, miskien, bekendmakke.

Takom sneon yn it FD in besprek fan in bondel lêzingen oer JJS. Ik ha der boppe set: 'Vergeefs op zoek naar Slauerhoff', mar ik wit fansels net oft dy suggestje yn de prizen falt. Makket ek neat út, in dei letter is it allegear âld papier of der sit in protsje fette iel út de Blikfeart yn.

En foto’s, fan dichters, yn in pleats, yn Eksmoarre, Dichter op de Deel, op myn fotosite. Bestellingen – net fergees foar net-belanghawwenden – graach fia email dwaan. Wol spitich, myn eigen kop mei hier is der net by. Ik ha foarlêzen mar ha nimmen frege om my te knippen. Tocht dat de batterij fan it tastel hast leech wie en ik woe wat elektroanen oerhâlde foar Hagar Peeters, dy’t miskien net better dichtsje mar al broeieriger yn de lens sjen kin as ik. Faaks in nij projekt: Dichters Knippe?

No reint it wer. Neat moaier as de rêst fan min waar yn ’e maityd, sleau waaiende reinders oer toarstige lannen. De kofje rint. Myn eigen jonge dy’t in andante fan Schubert spilet op ‘e speakers.

Sa't hy syn fioel sjonge lit, sa soenen myn gedichten ek wol klinke wolle. Iepen, nayf, hertstochtlik en ûnskuldich sjongend. Net dat bittere, biterige, erchtinkende lûd mear fan it lêste healjier. Mar ik bin bang dat it jonkje my de baas is en bliuwe sil. Muzyk hat ommers mear macht as taal. Muzyk is ûngrypber en ûnbegryplik. Taal fynt men werom op siden mei twa gatten deryn knipt, taal wurdt finzen nommen troch yn- en útlis, taal wurdt smoard yn de tryste musea fan multomap en boekekast.

Mar neitinke oer in nije kollum. Fansels meie jim suggestjes dwaan foar it ûnderwerp. De winnende ynstjoerder wurdt op ien of oare wize yn de tekst ferwurke, dat sis ik jim ta.

Fierder hoech ik hjoed noch mar ien ding te dwaan. Ik krige in mailtsje fan omke Ruurd. It is goed, ik mei boer Boelstra belje. Om foto's te meitsjen fan in libben dat stadichoan ôftakket en in buorkjen dat súntsjeswei ferdwynt.

maandag 30 mei 2011

Hagar


Hagar Peeters, Dichter op de Deel, Eksmoarre, 29 maaie 2011

www.flickr.com/photos/abedevries

Flaams-Fryske jûn yn Sânfurd

Fan it nije blog fan Eeltsje Hettinga:

De tredde kulturele midsimmerjûn fan de Gerben Rypma-stifting hat dit jier in ynternasjonale kleur. Op sneon 18 juny litte yn Sânfurd by de Aldegeaster Brekken fjouwer Flaamske en Fryske skriuwers en dichters harren lûd en stim hearre: David Van Reybrouck, Maarten Inghels, Simon Oosting en Arjan Hut. In reade tried yn it programma is de maatskiplike belutsenens fan de hjoeddeiske skriuwer-keunstner.

David Van Reybrouck – hy krige ferline jier de AKO-literatuerpriis foar syn boek Congo. Een geschiedenis – wurdt ynterviewd troch Steven de Winter en Ernst Bruinsma. Tusken de bedriuwen troch en nei ôfrin is der muzyk fan de Russyske akkordeonist Oleg Fateev. In tal fan syn komposysjes docht er tegearre mei de Brasiliaanske sjongeres en perkusjoniste Simone Sou. De presintaasje fan de jûn is yn hannen fan Eeltsje Hettinga.

Iepening: 19.45 oere
Entree: 15 Euro
Kaarten (à €. 15,00) bestelle fia gerbenrypma@home.nl

vrijdag 27 mei 2011

KOLLUM (1): Dy't in optreden regelje wol, moat syn fytsehok rom meitsje


Ljouwert en Zaandam binne wat ynwennertal oanbelanget te ferlykjen, mar harren kultuerbelied lit in grut ferskil sjen. Parnas giet ticht, Fluxus oerlibbet

“Leeuwarden maakt de ambitie om in 2018 culturele hoofdstad van Europa te worden tot een lachertje,’ skreau Bert de Jong yn de LC fan 23 april. De provinsje lûkt miljoenen út foar it neijeien fan in dream, wylst yn de haadstêd it keunstesintrum Parnas ticht moat. Prestiizjeprojekten geane boppe kultuerûnderwiis, is it boadskip.

Wy wennen yn Zaandam tichtby it Centrum voor de Kunsten Fluxus, sis mar it Parnas fan de gemeente Zaanstad. Tim en Luuk kamen der lâns op wei nei basisskoalle Et Buut. Yn ‘e simmer kamen middeis de klanken fan piano’s en fioelen troch de iepensteande ruten fan de leskeamers, of op de Westzijde klonk wat troch fan in optreden yn de grutte muzykseal. It beslút om ris nei binnen te gean en te sjen wat der allegear te rêden wie, foel al gau. Yn 2007 sette Tim útein mei syn fioeloplieding oan Fluxus, dêr’t er oant ferline jier les hie fan in betûfte dosinte, Sandra Wallner. Tsjintwurdich studearret er oan de Academie Muzikaal Talent yn Utert, mar de basis waard lein by Fluxus.

Gemeentlik kultuerûnderwiis bringt bern yn kontakt mei wat der werklik ta docht yn it libben. Ik bedoel fansels: muzyk, toaniel, dûns, theater, fotografy, skriuwen, skilderjen en tekenjen.

Wiswier besuniget Zaanstad op Fluxus. Oantemei 2014 sa’n oardel ton op in gemeentlike bydrage fan mear as 2 miljoen euro. In lokaasje moat ticht, kursusprizen gean omheech en dosinten krije minder oeren fergoede. Aansens falle der faaks noch mear pynlike besluten omdat de provinsje Noord-Holland it paad wat bjuster is en mei syn bydrage oan de kultueredukaasje yn Zaanstad ophâlde wol. Mar it liket der yn alle gefallen wol op dat de gemeente mear each hat foar kultuer as Ljouwert.

“Cultuur brengt de stad tot leven en bevordert ‘reuring en bekaiks’, zowel voor de eigen bewoners als voor de bezoekers,” seit de Zaanse Meerjarenbegroting 2010-2014. It links-liberale Zaanse kolleezje (PvdA, VVD, GroenLinks en in pleatslike partij) sjocht kultuer as in faktor dy’t makket dat minsken en bedriuwen har earder fêstigje yn de gemeente. It jout sjeu oan in stêd. Ek makket kultuer in gemeente noflik om yn te wenjen. Kultuer smyt goede ûntjouwingskânsen foar jongerein op, dy’t yn ’e kunde komme mei ûnderskate keunstdissiplines én de kans krije om op harren eigen wize kultuer te belibjen. Fierder wurdt kultuer yn Zaandam sjoen as in manear om de sosjale gearhing yn de stedswiken fuort te sterkjen. Op termyn wol de gemeente komme ta ien grutte Stichting Cultuur: Fluxus tegearre mei ûnder mear de bibleteek en it Zaantheater.

Ik wit net wat Ljouwert him yn ’e holle helle hat. Parnas ticht? De iene of oare berne-opfang klub moat regelje dat mear as 8000 skoalbern oant harren tolfde jier op syn minst fjirtjin kear “in aanraking komen met cultuur en erfgoed’? Kultuercoaches jouwe oriïntaasjekursussen op legere skoallen? Dy’t op nivo les hawwe wol, moat mar in partikulier dosint ynhiere? Dy’t in optreden regelje wol, moat syn fytsehok rom meitsje?

“Dertig jaar geleden was er een muziekpedagogische academie, een muziekschool en een creativiteitscentrum. De eerste werd opgeschaald tot conservatorium en verdween naar Groningen, beide laatste werden uit efficiencyoverwegingen samengevoegd en worden nu tot snippers vermalen en over de stad uitgestrooid. Leve de cultuurspreiding,” skreau Pieter de Groot yn de LC (23 april). Dat barde allegear wylst hjir en dêr wat lytse groepkes minsken, de direkt belutsenen, protestearden, mar de grutte mearderheid, de swijende mearderheid, like de kealslach net al tefolle bomme te kinnen. En sa is it noch hieltyd, want ommers, de moderne boarger hat as it der op oankomt allinnich each foar it eigen lytse partikuliere dielbelang, dat er sjen, fiele en telle kin.

Fluxus hat in prachtich modern gebou, jout kwalitatyf heechsteand ûnderwiis en organisearret in grut ferskaat oan kulturele aktiviteiten. Ik kom der noch geregeld en it falt my elke kear op hoe belangryk sa’n oansprekkende sintrumlokaasje is, foar de bern, foar de âlden, foar it mei-inoar meitsjen en genietsjen fan keunst en kultuer. En dus fan wat it libben de muoite wurdich makket.

It is my yntusken wol dúdlik. Zaandam is goochem, Ljouwert mesjogge.


www.flickr.com/photos/abedevries

27 maaie 2011

No snein: Dichter op de Deel, Eksmoarre

Op zondag 29 mei 2011 vindt Dichter op de Deel plaats; een middag vol Poëzie & Muziek onder het gebinte van een Friese stelpboerderij in Exmorra. Met: Hagar Peeters, Abe de Vries, Thomas Möhlmann, Ellen Deckwitz, Nyk de Vries, Kate S. Kuipers, Liesbeth Lagemaat, Jetze de Vries en Dien L. de Boer. Hun voordrachten worden afgewisseld met muziek van het trio Hans Wijnbergen, Wytze van de Meer en Ruben Mulder. Er zal beeldend kunst tentoongesteld worden van Anne Feddema.

Nieuw is dit jaar de boekentafel van Boekhandel Wever (Harlingen/Franeker). Binnen het programma krijgt u gelegenheid om, bij aanschaf van het werk van één van de optredende dichters, het boek te laten signeren.

Het programma begint om 14.00 uur aan de Bolswarderweg 13 in Exmorra en is vrij toegankelijk.

www.dichteropdedeel.nl

woensdag 25 mei 2011

Resinsint Friesch Dagblad


Fan takom wike ôf sil ik resinsjes fan Frysktalige poëzijbondels en (ek Nederlânstalige) algemien-essayïstyske publikaasjes leverje oan it prachtich fernijde, op tabloidformaat ferskinende Friesch Dagblad dêr't elkenien mei hert foar kultuer yn Fryslân dus sa gau mooglik in abonnemint op nimme moat. Myn earste stik sil gean oer De fascinatie voor Slauerhoff (red. Philippus Breuker, Jan Gulmans, Hylkje de Jong), in útjefte fan it Obe Postma Selskip.

STUDIO OUDEBILDTZIJL (6): Taal is ons mooiste verraad


Reinout Verbeke, De achterkant van flatgebouwen (De Bezige Bij, Antwerpen 2011)
www.decontrabas.com

“Het geluid van het gedicht / is de liervogel die de dood / op zijn stembanden heeft gezet”. Zo luidt de laatste regel van het eerste gedicht in de bundel De achterkant van flatgebouwen van de Vlaming Reinout Verbeke. Een liervogel – Wikipedia – is een vogel die niet bekend staat om z’n eigen geluid, maar om het feit dat hij zo goed geluiden uit z’n omgeving kan imiteren. Heeft hij misschien in die zin “de dood op zijn stembanden gezet”, zichzelf opgeheven, zijn identiteit verraden? En wat zegt dat dan over gedichten?

Taal is ons mooiste verraad, stelt Verbeke even verderop in zijn in april verschenen debuutbundel. Daarmee bedoelt hij dat taal altijd tekort zal schieten voor wie een imitatie van de werkelijkheid van haar verwacht. Hoe dicht een liervogel ook in de buurt komt van het geluid dat hij imiteert: het is nooit echt. Maar een goed gedicht imiteert niets; het is wat het is, een ding van taal en daarin welbeschouwd gewoon zichzelf. Het is aan de verbeeldingskracht van de dichter om dat ding z’n eigen vogelveren te geven.

Daarvoor gebruikt Verbeke graag woorden en begrippen die gangbaar zijn in z’n dagelijks leven als redacteur bij het Belgische wetenschapsblad Eos. Vandaar dat de lezer soms iets moet opzoeken op Wikipedia. Wat een ‘axon’ is bijvoorbeeld. In het gelijknamige vers heeft de dichter een zwemster in z’n lijf, en wel tot zijn genoegen:

Bloedgeil word ik daarvan
ze is mijn onderhuidse gast
ze is een zenuw op de tast
een axon zonder plan

Axonen, zo lees ik op internet, zijn de primaire elementen van informatieoverdracht in het zenuwstelsel, die soms meterslang kunnen zijn. Toch vreemd. De zwemster in het lijf is dus zowel een “zenuw op de tast” (de signaalontvanger) als een axon (de signaalgeleider)? Aan het einde van het gedicht zwemt de zwemster een gedachte los en spoelt aan “in mijn zwellichaam”. In combinatie met de eerdere mededeling dat de dichter “bloedgeil” werd, kunnen we ons wel een voorstelling van de locatie maken. Maar wat wil nu deze verwetenschappelijkte erotiek? Een biologische routekaart van de seksuele opwinding geven?

Zo kan de poëzie verloren raken in de allegorie. Beter gaat het, in de afdeling ‘Vadermin’, in het gedicht ‘Wortels’. Vingers gaan de aarde in, worden wortels, raken beschimmeld, worden aangevreten, maar verzetten zich uit alle macht tegen de dood: “Dit is moed: je meest vertakte gestalte / aannemen als kon je niet meer / in één ruk / worden gerooid”.

Taal is ons mooiste verraad en vaak heeft Verbeke net wat teveel taal. Het gedicht ‘Huwelijk’ bevat het mooie beeld van twee aardwormen die naar de rand van een plastic tuintafel glijden en met z’n beiden de aarde vinden:

Twee aardwormen op een witte plastic tuintafel
hebben zich naar de rand gewerkt

Wormen verlangen plooibaarheid
van potgrond, geduldig gras, regen

op een lentedag. Maar onverschillig brandt de zon
mettertijd droger op de witte tafel

Twee exemplaren van de Lumbricus terrestris
glijden uit hun ringen, vinden
kop-aan-staart in elkaar
aarde

cirkelen over de rand
van een witte plastic tuintafel
Er is even geen kievit, geen kwajongen
die ze vierendeelt

Het kleine is symbool voor het grote, akkoord. Maar wat doen die tweede en derde strofe daar toch, met hun overbodige mededelingen? Ook komt een voedselzoekende kievit op een tafel in een tuin mij nogal onwaarschijnlijk voor. Als het nu een mus, spreeuw, kraai of meeuw was geweest, vooruit. Wie dat muggeziften vindt – want een gedicht was toch geen imitatie van de werkelijkheid? – moet bedenken dat een gedicht wel van de werkelijkheid gebruik maakt. En dat schept verplichtingen. Afwijkingen moeten een poëtische reden van bestaan hebben, en die kievit heeft er geen.

De ontregeling van het taalspel die Verbeke beoogt, werkt op zulke momenten niet. De fijnmazigheid van zijn vergelijkingen maakt de kans op verdwalen groot. Hoezeer hij ook probeert om een eigen taalwereld te scheppen, met al het water in deze bundel, en met alle insecten die voorbij komen vliegen of kruipen of trippelen, met heel die microscopische mystiek van de liefde en aan de natuur ontleende allegorieën, hij ontregelt er soms slechts z’n eigen gedichten mee.

In De achterkant van flatgebouwen laat Verbeke zijn verbeelding nog te vaak te lang lopen aan de leiband van de allegorie. Wellicht is dat bezwaar minder hinderlijk op de bijgevoegde cd van de dichter met de band Nevenwerking. Want muziek, hoewel eveneens zich een weg banend door axonen, verraadt ons weer op een andere manier dan taal.


26 mei 2011

Lammetsymet


www.flickr.com/photos/abedevries

maandag 23 mei 2011

Tim de Vries spilet Schubert



De Groate Kerk yn Sint Jabik siet mei krapoan 120 minsken fol justermiddei. Tim de Vries (10), Anton Jakimenko (20) en Nynke Wijnholds (19) spilen op it Earste J.W. Louwenaar Konsert foar in tige entûsjast publyk. Mei begelieding fan Hilde Stolker op piano spile Tim Bach, Schubert, Portnoff en Tsjaikovsky.

Ut de resinsje fan Feike van Tuinen hjoed yn it Friesch Dagblad:
"Soms denk je wel eens dat wonderkinderen alleen vroeger leefden: Bach, Mozart, de violist Yehudi Menuhin. Maar ze zijn er ook nog in de 21e eeuw. Gisteren was ik getuige van het Friese vioolwonder Tim de Vries uit Zaandam. In de prachtige Groate Kerk in Sint Jacobiparochie genoten ongeveer 120 mensen van het virtuoze en muzikale spel van dit grote talent."

Johan Veenstra:
"Et was een prachtig konsert en et pebliek in de volle karke was enthousiast! Ik snappe waorlik niet dat zokke jonge kiender al zo prachtig mooi speulen kunnen. Mar ja, Mozart was als kiend al op tournee deur Nederlaand en die komponeerde ok noch! Ik bin slim beni'jd waor "kleine" Tim over tien jaor is in zien meziek-karrière."

Daam de Vries:
"Der wiene jonge muzikanten om net te sizzen ekstreem jong al kinne jo dat fansels better net tsjin ien fan tsien-alve jier sizze. Dat wie de jongste. Hy spile lykwols as ehhh… tsja, wêr moatte jo dat no mei ferlykje? Elke ferliking giet mank fansels dat ik weagje my der mar net oan. Hy hat in fioele út 1930. Dêr mei er op spylje teminsten. En hoe!!!? Ik wol der fierder net in soad oer sizze mar Tim: ast begjinst te puberjen meist fan alles dwaan mar dat ding net yn de kontener soale!!!"

It wie yn alle gefallen in prachtige middei mei de trije masters op harren ynstremint. Nynke Wijnholds (19) spile Debussy, Bach, Chopin en Beethoven; grif dat se fan 't simmer mei glâns en peareljend helder spul slagget foar it talittingseksamen oan it Prins Claus Conservatorium yn Grins. Anton Jakimenko (20) is yn it twadde jier fan syn oplieding yn Grins; oan de hân fan Stravinsky rûn er yn Sint Jabik stil en swingend oer de skieding tusken klassyk en pop.

En Tim: ik leau dat de oardel minút yn boppesteand filmke, fan 7:43 oan 9:14 ta, de meast yn it moed taastende muzyk is dy't ik oan no ta fan dy heard ha.

zaterdag 21 mei 2011

Biks


www.flickr.com/photos/abedevries

Iepen Bildts Kampioenskip Bildtstarskylje 2011

Der is ien aktiviteit op it Bildt takom wike dêr't ik yn alle gefallen efkes sjen wol: it Iepen Bildtse Kampioenskip Bildtstarskylje 2011. Is tiisdei op de Boterhoek yn Sint Anne, begjint healwei tolven. Ut in parseberjocht:

"De Stichting De Bildtse Aardappelweken organiseert in samenwerking met de organisatie van de jaarmarkt Lammetsymet in St. Annaparochie voor de vierde keer het Open Bildts Kampioenschap Bildtstarschillen. Het recordgewicht van 2904 gram uit 2009 is ook door de winnaar van 2010, Stien Wassenaar (2742 gram) niet verbeterd. Wie durft het aan de 3 kilo grens te doorbreken!! Tot 15.00 uur zijn de voorrondes, de finale is aansluitend om kwart over drie tussen de 5 besten van de dag. Daarna ontvangt de winnaar de titel `Open Bildts Kampioen Bildtstarschillen` met de bijbehorende oorkonde en worden de 3 geldprijzen beschikbaar gesteld door commissie Lammetsymet (75, 50 en 25 euro), uitgereikt."

donderdag 19 mei 2011

Hikke by Spannum


www.flickr.com/photos/abedevries

STUDIO OUDEBILDTZIJL (5): Alwaar we Geert Wilders tegenkomen


Sjoerd de Jong, Uit het lood (Prometheus, Amsterdam 2011)
www.decontrabas.com

Hé, leuk, gedichten met quizvragen! Misschien wil de Contrabas wel zo goed zijn om een nog enigszins redelijk te bekostigen fles wijn uit te loven? De prijs is voor de lezer die de meeste verbanden weet te ontwaren tussen de zojuist verschenen debuutbundel Uit het lood van NRC-journalist Sjoerd de Jong en de actualiteit. Het zal een indrukwekkende lijst zijn. Die ik hier niet ga samenstellen – ik was op zoek naar de poëzie van De Jong, die ik in de mate en de dichtheid die een bundel rechtvaardigt niet heb aangetroffen.

En dat terwijl Ilja Pfeijffer in zijn achteroptekst bijkans van de daken fluistert dat deze dichter een “rijpe, ervaren en moedige dichter” is, maar voor de zekerheid waarschuwt dat je verstand van poëzie moet hebben om met zijn oordeel te kunnen instemmen.

Het zal wel, denk ik nu. Wat ik heb gelezen, zijn teksten van een kundig prozaïst, een meester in het componeren van journalistieke veelkolommers met boodschap wellicht, maar niet het werk van een leerling-tovenaar op de hoofdredactie die een nieuwerwets soort alchemie praktiseert: poëzie maken van de krant.

Nu is het natuurlijk om het even waar stof voor poëzie vandaan komt. Als de tovenarij maar lukt en het basismateriaal maar een transformatie ondergaat tot iets dat in de poëziehelft van je hoofd blijft haken. Maar bij De Jong haakt er niet zo veel. Dat komt omdat hij zijn arsenaal van sociale observaties te weinig duurzaams weet mee te geven. En dat ligt weer niet aan die observaties, maar aan de veelal oninteressante, dorre, gewild eigentijdse, muziek- en techniekloze taal die hij gebruikt. Wie nu een citaat verwacht, helaas. Het is pikkedonker in mijn schrijfkamer, dat wil zeggen: ik moet de zin van deze uitgave met een lichtje zoeken.

Okay, vooruit dan maar, ééntje. Het boekje valt willekeurig open op bladzijde 19, alwaar we, wie anders, Geert Wilders tegenkomen:

Hij lijdt aan Leitkultur

dat doet hij
om erger te voorkomen
op de markt van
wie wat voorstelt in dit land

vanzelfsprekend
bereid tot eerste hulp
bij botsende beschavingen

in toonloze stijl
onmachtige troonredes
uitgesproken

in deze doffe spiegel
warmt het land zich
aan de wind in zijn woorden
(..)

Cynisch en misschien ook enigszins uit de hoogte observeert de dichter het kwaad. Maar hij vergeet zijn doelwit op te tillen, memorabel te maken, om de gesel van de hoogst eigen particuliere verbeeldingskracht op zijn duivel los te laten. Nu lezen we een verzameling oneliners, soms raadselachtig, soms plat, soms een open deur, wellicht voer voor een toekomstige conferentie van sociologen. Het is ook een heel gedoe om poëtisch extract uit het nieuws te persen. De boodschap is: Wilders, dat zijn we allemaal (op De Jong na dan). De makke is: de taal en de gedichten van De Jong maken ons niet bang.

Zijn taal overtuigt niet, omdat hij zich haar niet eigen maakt, niet tot het hart van zijn bundel maakt. Staccato klinken de drie, vier, vijf woorden per regel, staccato is de groepering in twee-, drie- en vierregelige strofen. Zinvol enjambement is afwezig. Hier en daar rijm, maar waarom is onduidelijk. Nergens verrast een beeld, eerder blinkt de dichter uit in op het eerste oog handige formuleringen en situeringen. Toegegeven, hier en daar probeert De Jong aan sociale geschiedschrijving te doen, en dat is niet niks voor een dichter. Maar hoe gaat dat dan (op pagina 9):

nieuw medium
opende een dorp
land baadde
in sociale cohesie
spijkerpak en paardenstaart
lang voor
opsporing verzocht
ons normaliseerde

Mies Bouwman! Die fles wijn drink ik zelf wel op.

Een kort, dof geluid ontstaat, vermenigvuldigt zich in herhaling en een mantra van – poëtische, niet politieke – nietszeggendheid be-Nederlandse-volkt de pagina’s. Het doel van het taalgebruik van De Jong lijkt buiten zijn teksten te liggen. Wat de kans doet toenemen dat Uit het lood niet uit de pen van een “rijpe, ervaren en moedige dichter” is gevloeid, maar juist een gemiste kans en dus een mislukking is.


19 mei 2011

woensdag 18 mei 2011

Akke & Anne

Fannemoarn ha ik in stik fan 2800 wurden oer de sopraan Akke Kingma (1937-2002) nei de Moanne stjoerd. It komt yn it folgjende nûmer. Oer it tragyske libben fan Akke, oer dreamen dêr't te min fan op 'e hispel kaam, oer har stim en oer mannen yn har libben. Ien dêrfan wie Anne Wadman (1919-1997):

It begjin wie by Jaap Meems thús. “Se stiene hjir bûten te frijen as wiene se wer 18,” seit Meems. Wadman hie in berucht min houlik mei de skriuwster Hylkje Goïnga, dy’t yn de ferhalebondel Frijende kikkerts yn guon persoanaazjes wat fan Akke ferwurke hat. “Hylkje wie net haatdragend tsjin Akke, want Akke wie de safolste dêr’t Anne wat mei hie,” neffens Meems. Dy’t ek noch wit te fertellen dat Hylkje roazen by har besoargje litten hat doe’t Akke yn it sikehûs opnommen wie foar ûndersyk.


Ien fan de lieten fan Akke Kingma op YouTube:

zondag 15 mei 2011

Zaanse Aanmoedigingsprijs Cultuur 2011 foar Tim

Tim krige hjoed foar syn fioelspul de Zaanse Aanmoedigingsprijs Cultuur 2011 fan de gemeente Zaanstad.

De priis, dy't jierliks oan twa persoanen útrikt wurdt, is ornearre foar bysûndere prestaasjes "op het gebied van media, vormgeving, beeldende kunst, podiumkunst, muziek- of zangkunst (of iets heel anders)"; yn dit gefal neffens de regeling oan "een persoon, die cultureel actief is en veelbelovend wordt geacht voor wat betreft toekomstige uitingen en verrichtingen op cultureel gebied".

Tim krige út hannen fan de wethâlder fan kultuer in cheque fan 1.250,- euro en in grut bosk blommen. Op it iepenloftpoadium yn it sintrum fan Wormerveer spile er mei elektryske fersterking de earste twa dielen fan in sonatine fan Schubert, mei pianobegelieding fan Bart Roberti.


www.flickr.com/photos/abedevries

zaterdag 14 mei 2011

Wolk en haven


www.flickr.com/photos/abedevries

Sicht op 'e Kadal


www.flickr.com/photos/abedevries

STUDIO OUDEBILDTZIJL (4): De jaargetijden van de liefde


Y.M. Dangre, Meisje dat ik nog moet (De Bezige Bij, Antwerpen 2011)
http://www.decontrabas.com/

Dadendrang is de Vlaming Y.M. Dangre (1987) niet vreemd: nog geen half jaar na de verschijning van zijn goed ontvangen romandebuut Vulkaanvrucht ligt zijn eerste dichtbundel ook al in de boekhandel. Meisje dat ik nog moet is een weerslag van de orgiën die de dichter, ik mag aannemen in de afzondering van zijn schrijfkamer, heeft aangericht met zijn muze. Het is een rondgang door de seizoenen der liefde, haar opkomst en haar verval en ondergang, en ook een zoektocht naar een sensitieve, erotische taal die dat allemaal kan bevatten, honderd jaar na Herman Gorter en ietsje korter na Hugo Claus.

De eerste afdeling ‘Meisje’ opent met de cyclus ‘Aurora pro nobis’, die in negen gedichten een exposé geeft van een nogal traditionele lyriek. Door de hele bundel heen verpakt Dangre zijn gevoelsuitstortingen in te lang doorgevoerde metaforen, en iedere keer denk je: meent-ie dat nu serieus? Al meteen in de eerste strofe van het eerste vers krijgen we van dat laatste een voorbeeld:

Aurora, vrouw van diepten
in mijn ochtend en bed,
wanneer je loom de laatste putten
van mijn slaap vult, hijgend
van uitputting die ik met geen
ademstoot dempen kan.

Een vrouw van diepten vult putten van slaap en daarbij hijgt zij van een uitputting die niet kan worden gedempt? Ja, hij meent het serieus. Dat de dichter vastbesloten is om zijn metaforen tot de laatste druppel verbeeldingskracht uit te persen, blijkt ook uit gedicht twee. Hier wordt de vrouw vergeleken met een auto. Zij in wier lijf een rit wordt gemaakt, rijdt tegelijkertijd over haar eigen huid, terwijl de passagier sex met haar heeft op de achterbank van haar ziel, zodanig dat de dichter ‘wagenziek van liefde’ wordt.

Okay. Zo dicht dus een lyricus met ADHD. Een romanticus met een coke-neus. Wellicht moet de overspanning in de taal hier de hooggestemdheid van het ideaal (de muze) weerspiegelen. Maar wat mij betreft hebben beelden als bloeien in een baai van speeksel, weemoed die rijpt in een boomgaard, vogels die door aderen worden gejaagd, dieren die door botten rennen en taal die strandt tussen witte dijen niet het gewenste effect.

Maar daarna gaat het beter in Meisje dat ik nog moet. Het ongrijpbare object van des dichters erotische Sehnsucht wordt in de tweede cyclus ‘De sargedichten’ een ‘meisje met een slinks liefdesrefreintje’ genoemd, dat danst en springt in het ‘alfabet van mijn klapperende taal’ en dat zich tegelijkertijd verborgen houdt, onbereikbaar blijft:

Ze kraait en kakelt, die vrouw
verstopt in een geverfde kinderhuid,
dat meisje vermomd in een voltooide
bruid, al lang klaar met mij
en mijn bezingen en al
dat perkamenten beminnen.

Zij heeft het allemaal al eens
gehoord en blijft mij voor altijd beu
en nooit aan de beurt.

De tweede afdeling (‘Wij bidden u’) bestaat uit de cycli ‘Vivaldi’ – de indeling volgend van diens megahit ‘Vier jaargetijden’ – en ‘Onze woonst’; beide geven ze de ontluistering weer van een liefde die haar erotiek ziet wegebben en omkomen in sleur en verwijdering. Ook hier soms prachtige poëtische vondsten, maar dan toch iedere keer weer die pauzeloze, ademloze, opgejaagde lyriek die amper momenten van bezinning of bezinking of verstilling toelaat. Waarom moet in het gedicht ‘Estate’ – we zijn in Venetië - ‘het almaar bij elkaar / naar binnen gondelen’ meteen worden gevolgd door ‘zo varen wij elkaar jaarlijks binnen’, en waarom moeten we daarna in godsnaam ook nog ‘peddelen / met notenbalken in elkaars vel’?

Het huwelijk met de muze krijgt definitief de nekslag in ‘Onze woonst’, een ongenadige schets in zes wat kalmere gedichten van een uitgebluste vechtrelatie; het geheel doet denken aan de grimmige klassieker ‘Het huwelijk’ van Willem Elsschot. ‘En toch, vanuit de sofa opnieuw / en opnieuw kijken wij in elkaar / naar achter en zien de trouwe moeheid / van twee oud-strijders, sluiten op de bodem / van ons dovende huis nog steeds / een hele kleine oorlog en vrede.’

Het is deze cyclus en de afsluitende reeks ‘Gratia plena’, die ervoor zorgen dat het debuut van Dangre overeind blijft. Na de sombere akkoorden van ‘Onze woonst’ brengt ‘Gratia plena’ in vijftien korte, zevenregelige gedichten een lichte, parelende muzikaliteit, een nieuw begin, toekomstmuziek. Een volgende muze mag op audiëntie komen. Hier wordt Dangre’s spraakwaterval ingesnoerd door de vorm en juist in die beperking kan hij zijn speelse meesterschap tonen. ‘Verdraag toch mijn zenuwtrekkend geloof / en vergeef en vraag en vul, val, wees vol / van mijn genade.’

Meisje dat ik nog moet is een mateloze bundel, een oeverloze rivier die overloopt van talent. Ongenadig geselt Dangre in ieder jaargetij van de liefde het water van zijn indrukwekkende verbeeldingskracht door de beddingen van de taal. Of zoiets. Hij hoeft nog maar één ambacht onder de knie te krijgen: dat van dijkenbouwer.


14 mei 2011

vrijdag 13 mei 2011

Thúskomme

It wûnder dat wy bouwe,
it soe langer bestean moatte as ús.
Himmelje wy it. Fervje wy it wyt op.
En sille wy deryn stjerre?

Us ken nimmen mear.

Allinnich de skaden op de muorren duorje.
It duveljeien fan de bewenners
rint foar altyd oer de muorren.

It paad derhinne: via Dolorosa.
Twa swarte potten foar it rút:
it libben sels en de keunst.
Tsjin in muorre in byld
út de meditaasjebosk,
achteryn in boek in
hjerstblêd út it kleastertún.

Mankelike dochter. It wite behang. Wyt.

It leauwe dat wy leauwe.
It wûnder dat wy bouwe.
In pelgrimstocht nei in hillichdom
en in pelgrimstocht werom.

Us ken nimmen mear.
                         Us net.
                         Wolkom thús.



.

dinsdag 10 mei 2011

Leave minsken,

Sûnt 1 maaie bin ik net langer útjouwer fan de Friese Pers Boekerij en Noordboek, mar sit ik thús mei fakânsjeferlof, yn ôfwachting fan de beëindiging fan myn kontrakt op 1 augustus.

De FPB sit al jierren yn swier waar, dat wol sizze, der wurdt in protte ferkocht mar gjin winst makke. Oant 2006, it jier dat ik troch de haadredaksje fan de LC frege waard om útjouwer te wurden, wie it fûns Je Maintiendrai ree om jierliks 50.000 euro by te dragen oan it (negative) risseltaat, sadat de slimste pine ferburgen bliuwe koe. De útjouwerij makke boppedat diel út fan de Friese Pers BV, dy’t ek de útjouwer fan de LC wie; de krante fûn doedestiids de ferliezen fan de útjouwerij net sa slim en koe dêrby wize op de kulturele taak (lês: de befoardering fan it Frysk lêzen) dy’t de FPB ek hie. Sadat de LC mei in gerêst hert “wat minder” oan it Frysk dwaan koe…

Ik ha fan oktober oantemei desimber 2006 yn tsjinst west fan de Friese Pers BV; dêrnei gie de útjouwerij oer nei Kok ten Have yn Kampen, ûnderdiel fan de útjouwerskombinaasje VBK (dat mei NDC – it krantebedriuw – it konsern NDCVBK foarmet). Yn de rin fan de jierren wie der op FPB/Noordboek mar leafst 5,5 fte set. By in jieromset fan sa likernôch 8 ton is dat in fierstente grutte besetting, sa wie de miening al dalik by VBK. Under normale omstannichheden hat in útjouwerij dy’t 8 ton omset, noait mear as 2 of 2,5 fte op de leanlist stean. Mar der waard oer dizze oerbesetting net praat troch de winstferantwurdliken en de earste trije jier (2007-2009) waard der troch it managemint fan Kok ten Have neat oan dien. Dat is ek wol nei te kommen, sjoen it feit dat ien fan de direkteuren fan Kok ten Have sels jierrenlang de scepter swaaid hie oer de Boekerij.

Myn opdracht wie dúdlik: de omset ferheegje. Dat ha ik trije jier achterinoar dien. Yn 2006 helle de útjouwerij 8,4 ton; yn de trije jier dêrnei wie der elk jier in omset fan tusken de 1 en de 1,1 miljoen euro.

Lykwols, nei de oername fan de ûnderwiis-útjouwerij Thieme Meulenhoff troch NDCVBK yn 2008 rekke it konsern yn 2009 yn grutte muoilikheden. Oeral moast snijd wurde. By FPB/Noordboek ferdwûn begjin 2010 2,6 fte (twa redakteursplakken en in útjou-assistinte). Tsjalling Venema, Suzanna van der Laan en Vera van Balen krigen yn febrewaris te hearren dat der gjin plak mear foar har wie; se mochten dalik thúsbliuwe. Fierdere ûntslaggen (fan Jelma Knol en/of Tjeerd Jan Hobma) ha ik doe foarkomme kinnen. Nei myn betinken koene wy net sûnder beide meiwurkers.

It alsa sterk redusearre tiim moast him mar rêde mei de nije sitewaasje. Dat hat ferline jier in protte problemen op de útjouwerij jûn, want sa’n tritich boekprojekten kamen yn de loft te hingjen en moasten al ymprovisearjend ta in goed ein brocht wurde. It hat fertraging en omsetferlies opsmiten: yn 2010 siet de Boekerij wer op de 8 ton fan 2006.

Kok ten Have is ferline jier ûnderdiel wurden fan VBK media yn Utert en woe fan de FPB/Noordboek ôf. Ommers, wy makken 'djoere' boeken, behellen te min rendemint en sieten isolearre yn Ljouwert. De direksje hat nei eigen sizzen fan septimber ôf serieus besocht in eksterne partner te finen (lês: in keaper), wat net slagge is. Yn desimber die bliken dat ek it krantebedriuw – NDC mediagroep – gjin belangstelling hie foar it weromnimmen fan de útjouwerij mei de besetting fan doe. By de LC slacht de ING foar master op en moatte alle aktiviteiten in rendemint helje dêr't gjin inkelde útjouwerij fan boeken oan ta komt.

VBK media woe de FPB/Noordboek doe likwidearje, mar de Ried fan Bestjoer fan NDCVBK gie dêr net yn mei. In (tydlike?) ‘oplossing’ waard fûn troch 1) de útjouwerij streekrjocht ûnder de holding te hingjen, dus noch by VBK media noch by NDC mediagroep ûnder te bringen, en 2) fan FPB/Noordboek in ‘projektorganisaasje’ te meitsjen dy’t fierder ôfslankje moast, yn kasu de útjouwer – de djoerste krêft – moast ferdwine.

Yn de advys-oanfraach oan de ûndernimmingsried stiet it sa:

“Wij willen het profiel van FPB/Nb dusdanig wijzigen dat veel meer de nadruk komt te liggen op populaire regionale uitgaven. Een deel van de brede culturele ambitie die FPB/Nb tot nu toe had verdwijnt. De uitgeeffunctie binnen FPB/Nb verandert daarmee: de uitgever kan meer als projectmanager worden gezien. We zullen FPB/Nb als zelfstandige eenheid binnen NDC|VBK positioneren en daarmee buiten VBK|media brengen. De verantwoordelijke projectmanager/uitgever zal rechtstreeks aan de Raad van Bestuur gaan rapporteren. (..) De functie van uitgever verdwijnt in de huidige vorm en wordt teruggebracht tot 0,5 fte; invulling zal in de vorm van projectmanagement gebeuren.”

Juster hat de útjouwerij berjocht dien oan de skriuwers fan FPB/Noordboek dat ik net langer útjouwer bin. De útjouwerij sil neffens it skriuwen "oanstjoerd wurde" troch NDC mediagroep.

Ik kin by FPB/Noordboek weromsjen op trije moaie jierren en ien dreech jier, it lêste. Ik bin der grutsk op dat ik der mei foar soarge ha dat de omset fan de útjouwerij trije jier achterinoar boppe de miljoen euro útkomme koe, in stiging fan mear as 30 persint yn ferliking mei 2006. Yn it lêste jier (2010) is de ferhâlding tusken de direksje fan Kok ten Have en my der spitigernôch net better op wurden. Fierder ha ik ek op it persoanlik mêd in ferrekte drege tiid achter de rêch, wat grif oan my te merkbiten west hawwe sil.

Fansels wol ik myn kollega’s en alle skriuwers, foarmjouwers en eksterne partners mei wa’t ik kontakt hie, tanksizze foar harren fertrouwen en foar de noflike gearwurking. Fan oktober 2006 ôf hat FPB/Noordboek mei syn – doe noch – brede kulturele profyl mear as 320 boeken útjûn. Ik hoopje dat de hegere goaden foar de Boekerij ek yn 2011 en 2012 en yn de jierren dêrnei in perspektyf sjen sille en ik winskje myn opfolger Andries de Haan alle súkses ta.


Abe