In kânsleaze missy en in Boun op syk nei besteansrjocht

Ferrassend nijs yn myn eigen krante: It Skriuwersboun hat in kommisje ynsteld, of sil in kommisje ynstelle, of is fan doel in kommisje yn te stellen as de leden it dermei iens binne, mar dy binne it altyd oeral mei iens, om takom jier trije Fryske proazaskriuwers te nominearjen foar de P.C. Hooftpriis.

As kommisjeleden wurde neamd Sietse de Vries (sjoernalist, thriller- en toanielskriuwer), Pier Boorsma (dichter) en Karen Bies (programmamakker by de Omrop). Ik ha dalik socht nei in nijsberjocht op de site fan It Skriuwersboun – fergees. It nijs wurdt ús ferteld troch Martsje de Jong, lid fan de kommisje dy’t fan ’t jier in boekje gearstalde mei wurk en biografyske gegevens fan tsien Fryske dichters.

Goed. As ik Frysk proazaskriuwer wie - mar gelokkich bin ik dat net - en as ik lid fan It Skriuwersboun west hie - en al like fortúnlik bin ik dat ek net – dan hie ik no efkes de eagen sletten en ta tsien teld. Komoan, ik doch dat dochs mar. …. en tsien. In pear opmerkingen.

Ien. It doel fan it niisneamde boekje, Neigeraden it noarden, sorry, Naar gelang het noorden, wie om de grachtengordeldieren yn de haadstêd, ynklusyf it bestjoer fan de P.C. Hooftpriis, fan it bestean fan dy dichters en har wurk op ’e hichte te bringen. Dat hat grif fertuten dien, allinnich is dêr gjin bewiis fan ta ús komd: ik ha gjin inkelde reaksje út de Rânestêd bespeurd.

Twa. Dy eardere kommisje – dêryn sieten Inge Heslinga, Goffe Jensma, Martsje de Jong, Doeke Sijens en Hylke Tromp – hie aardich mear literêre ynhouten as it triumviraat dêr’t It Skriuwersboun no mei op strûptocht sil. En dy eardere kommisje hie ek wol safolle prestiizje, dat er botsingen mei it bestjoer fan It Skriuwersboun, lês: de ik-bepaal-it-wol-efkes-foarsitter, net út ’e wei gie. Faaks dat de nije slachtoffers better mei Verf oerwei kinne sille?

Trije. Like sa’n bekendheidsaksje foar Fryske dichters noch in hiel lyts bytsje kâns op sukses te hawwen, om’t yn it Fryske taalgebiet no ienris ytlike poëten omrinne mei wurk dat goed genôch is om op nasjonaal nivo meidwaan te kinnen, foar it Frysk proaza leit dat wat, lit ús sizze, yngewikkelder. Hylke Speerstra? De kommisje wol grif de lêste Gysbert-advyskommisje net skoffearje. Durk van der Ploeg? Dy hawwe advyskommisjes yn Fryslân oerslein oant syn 81^e, doe’t er einlings, pfff, de Gysbert krije mocht. Sipke de Schiffart? Foar twa ferhalebondels en ien roman? Willem Schoorstra? Hardcore Fryske nasjonalisten stean yn Amsterdam al gau op achterstân, rûzje ik. De iennichste dy’t op grûn fan kritiken en omfang fan it oeuvre in bytsje kânsryk yn ’e beneaming komme kinne soe, is, liket my, Koos Tiemersma.

Fjouwer. In punt dat ik earder ek neamd ha. Is it de taak fan It Skriuwersboun om him yn te setten, net foar ál syn leden, mar foar mar in pear?

Fiif. Binne der gjin driuwender saken dy’t it omtinken fan It Skriuwersboun freegje as dit, diskear, frij kânsleaze biddeljen om mear prestiizje yn in oar taalgebiet? Reparaasje fan ús ferrotte prizesysteem, bygelyks? Soargje dat mear Fryske skriuwers oan bar komme yn de him ûntjaande, kommersjeel motivearre festivalisearring fan literatuer? Meiwurkje oan de realisearring fan in écht Frysk literatuerfestival?

Seis. Ien en oar komt op my oer as benammen in mispleatst besykjen om nut en needsaak fan It Skriuwersboun te ‘bewizen’ yn de eagen fan de provinsjale jildsjitter. In jildsjitter dy’t neffens de frijwillige bestjoersleden fan It Skriuwersboun de ûnkostefergoeding foar de frijwillige bestjoersleden fan It Skriuwersboun mei 1000 prosint ferheegje moatte soe.

Spitich, ik kom net earlik op tsien punten. Mar sa is it earst ek wol moai genôch, of just net, netwier?

Cijferspelletjes versus militaire logica in Oekraïne

 

Oekraïne zou de oorlog met Rusland volgend jaar wel eens kunnen gaan verliezen, berichtte The New York Times afgelopen maandag. Tenminste, als de Verenigde Staten het land niet zou blijven steunen met tientallen miljarden dollars. Maandag was overigens niet toevallig de dag dat de Oekraïense president Volodymyr Zelensky voor de zoveelste keer in Washington arriveerde om te vragen om méér geld. De krant gaf hem een steuntje in de rug. 

Vergeefs, zo bleek al gauw. De Republikeinen draaien de geldkraan dicht. Waarom? Omdat Oekraíne, ondanks de astronomische bedragen die Kyiv sinds februari 2022 hebben bereikt, de oorlog al lang aan het verliezen ís. En al verloren hééft. Sorry, dat is geen pro-Russische propaganda van ‘Poetin-vrienden’. Het is een feit van het soort dat naar beproefd recept door beleidsmakers in Washington, Londen en Brussel maar liever wordt ontkend. Of beter: genegeerd.

Na het volslagen mislukte Oekraïense ‘tegenoffensief’ dit jaar zou de oorlog in een patstelling zijn beland, zo heeft men daar bedacht. Geen van de strijdende partijen zou nog de overwinning kunnen behalen. Een nieuw Amerikaans-Europees financieel en militair steuntje in de rug zou daarom hard nodig zijn voor de uiteindelijke victorie. Maar een militair geschoold oog met meer aandacht voor de dagelijkse werkelijkheid dan voor politiek opportuun wensdenken ziet iets heel anders. Het ziet dat Oekraïne z’n bloem der natie in hoog tempo kwijtraakt. Het blijft z’n bataljons en brigades maar opvoeren aan de Russische vleesmolen, zonder enig strategisch of zelfs maar tactisch succes af te dwingen.

Die tragedie blijft voor het grote publiek in het Westen verborgen dankzij macabere cijferspelletjes rond de aantallen doden en gewonden die de oorlog eist. Om te bevorderen dat het geld oostwaarts blijft rollen, in ieder geval tot de Amerikaanse presidentsverkiezingen in november volgend jaar, wordt het aantal Russische doden nog steeds consequent te hoog ingeschat en het aantal Oekraïense net zo consequent (veel)  te laag.

Cijferspelletjes? Eerst de Oekraïense verliezen. In november 2022, negen maanden na het begin van de Russische ‘special military operation’, zei EU-kopstuk Von der Leyen dat het Oekraïense leger al 100.000 doden telde, en dat er daarnaast al 20.000 dodelijk getroffen burgerslachtoffers waren gevallen. Haar inschatting werd haastig door de Europese Commissie herroepen. (De Amerikaanse oppergeneraal Milley noemde in diezelfde maand een aantal van 40.000 burgerdoden.)

In april 2023 berichtte een Turkse website, Hürseda Haber, op gezag van bronnen bij de Israëlische inlichtingendienst Mossad een aantal van 157.000 gesneuvelde Oekraïense militairen. Navraag van persbureau AFP bij de Israëlische autoriteiten leverde geen reactie op. In diezelfde maand april kwam de Amerikaanse militaire inlichtingendienst DIA met een cijfer van 17.500 gedode Oekraïense militairen op de proppen. Vier maanden later, in augustus 2023, meldden The New York Times en The Guardian op gezag van anonieme ‘American officials’ dat Oekraïne zo’n 70.000 gesneuvelde militairen telde. Steeds betrof het schattingen, want noch Oekraïne noch Rusland maken hun verliezen officieel bekend. Een Oekraïense burgergroep kwam in november dit jaar niet verder dan 30.000.

En in augustus dit jaar meldde de VN (UNHCR) een aantal van 9.369 Oekraïense burgerdoden na anderhalf jaar strijd. Minder, maar dit terzijde, dan Israël volgens de VN in een paar maanden tijd in Gaza heeft veroorzaakt.

Dan de Russische verliezen. In april dit jaar noemde de DIA een getal van 43.000 dode Russische militairen. Volgens berichten in augustus en oktober dit jaar in de Kyiv Post en The Moscow Times, twee pro-Oekraïense media, zou het Russische leger zelfs 300.000 doden tellen. The New York Times en The Guardian hielden het, in augustus, op 120.000 doden.

De enige club die verslag van daadwerkelijk onderzoek doet, een samenwerkingsverband van de BBC en de Russische oppositiegroep Mediazona, kwam (juli dit jaar) met een schatting van minstens 47.000 Russische doden.

U ziet: van de gepubliceerde cijferbrij valt geen chocola te maken. Dat komt niet alleen omdat, zoals al genoemd, de oorlogvoerende partijen hun eigen verliezen geheim houden. Het komt vooral omdat er grote politieke belangen op het spel staan. Wat organisaties er met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid toe brengt de werkelijkheid anders voor te stellen dan zij is.

Wat is dan die werkelijkheid? Voor wat betreft de Russische verliezen lijken de schattingen van de DIA  en BBC/Mediazona het betrouwbaarst: rond de 50.000. Wat het aantal burgerdoden betreft lijkt er geen reden om aan de informatie van UNHCR te twijfelen (rond de 10.000). De dichtste mist hangt rond de Oekraïense militaire verliezen. Daarover zijn geen redelijk betrouwbare gegevens te vinden. Omdat niemand er, blijkbaar, belang bij heeft om er serieus onderzoek naar te doen.

Hier moeten we de hulp inroepen van gangbare militaire logica – en dan schrikken we.

Gangbare militaire logica gaat er, ten eerste, van uit dat een aanvaller een overwicht in man- en vuurkracht van ruwweg drie op één moet hebben om succes te kunnen boeken. Logischerwijs houdt dat in dat een aanvaller normaliter aanzienlijk méér slachtoffers te betreuren zal hebben dan de verdedigende partij. Oekraïne is sinds het najaar van 2022 de aanvaller, eerst met haar offensieven ten zuiden van Kharkiv en richting Kherson, dit jaar met haar frontbrede, halstarrig volgehouden maar mislukte tegenoffensief.

Ten tweede beschikt Rusland al minstens sinds de vorige winter over een enorm artillerie-overwicht van zo’n tien op één. Hetzelfde geldt voor z’n superioriteit in de lucht (raketten, vliegtuigen, drones).  De Oekraïense luchtmacht, of wat ervan resteert, vliegt nauwelijks meer. De Oekraïense luchtverdediging, inclusief door het Westen geleverde Patriot-systemen, is grotendeels uitgeschakeld.

Kortom: wie vertelt dat Rusland veel meer doden heeft te betreuren dan Oekraïne, verkoopt sprookjes. Kwaadaardige sprookjes, want ze hebben tot doel om de voor Oekraïne in alle opzichten hopeloos verlopende oorlog te verlengen.

Hoogstwaarschijnlijk, alles overziend, zijn er tot nu toe tussen de 150.00 en 200.000 Oekraïense militairen gesneuveld. Zelensky heeft gigantisch misgegokt. Eerst al toen hij, op Amerikaans en Brits advies, de door de VN-Veiligheidsraad bekrachtigde Minsk-akkoorden in de wind sloeg, en daarmee zijn verkiezingsbelofte om een vredespolitiek te voeren (na acht jaar burgeroorlog) wegwierp. En daarna nogmaals toen hij eind maart 2022, alweer na Amerikaanse en Britse pressie, en vertrouwend op beloftes van oneindige westerse militaire hulp, een streep zette door de kansrijke onderhandelingen in Istanboel.

Moeten we dan nog wachten op wat 2024 brengt? Hoeveel mannen en jongens (en tegenwoordig zelfs vrouwen, naar het schijnt) moeten er nog creperen in de modder en de sneeuw aan het front? Oekraïne heeft de oorlog al verloren. Méér westerse militaire hulp zal daar niets aan kunnen veranderen. Dat is de realiteit. Niet mooi, but there you are. De realiteit dicteert onderhandelingen met Moskou. Al het andere is slechts propaganda voor meer begrafenissen.

Leaver bombardearje as de lêsfeardigens befoarderje

Demokrasy of liberaal autoritarisme?

Samar in nijsberjocht, it lân trochreizgjend op de dei fan de goedhillichman: OESO-ûndersyk wiist út dat de lêsfeardigens fan Nederlânske 15-jierrigen op in nij djiptepunt bedarre is. Alwer! Krekt boppe de boaiem yn de EU, dat is Grikelân. Oarsaak? De regearende ekspertklasse stjoert it jild dat tsjin de plinten opklotst leaver nei de oandielhâlders-miljardêrs fan Lockheed en nei ‘failed state’ Oekraïne – of folje jo sels mar in ‘goed doel’ yn. Alles better as dat de beslissers de bern fan it plebs helpe sille oan maatskiplike kânsen.

No ha ’k wol yn ’e rekken, jo falle oer it wurd ‘ekspertklasse’. Wy binne dochs in demokrasy? Wy, it folk, hawwe dochs de macht? Dat hat ús oer alle bûgen al jierren falende ûnderwiissysteem ús wiismakke. Mar it is amper mear as in mearke, seit bygelyks de Amerikaanske sosjolooch Salvatore Babones (The New Authoritarianism, 2018):

In the contemporary liberal worldview, certain policies are mandatory, others are beyond the pale, and only the experts can tell which is which. Liberal democracy thus requires the obedience of the voters (or at least the citizens) to expert authority. The people are the passive recipients of those rights the experts deem them to possess.

De bêste man waard dalik útmakke foar Trump-freon. Soks dogge ús ‘eksperts’ yn polityk, bestjoer en media graach, yn allerhanne farianten, as in ôfwikend lûd har de earen piniget. Likegoed bedarre it essee fan Babones op in list fan de Wall Street Journal fan bêste boeken oer polityk yn 2018. En ek in dúdlik ‘linkse’ kultuerwittenskipper as de Amerikaanske Catherine Liu (American Idyll, 2011; Virtue Hoarders, 2021) brûkt it begryp ‘liberal authoritarianism’ yn har krityk op de ‘professional managerial class' dy’t útmakket wat ‘wy’ hearre te dwaan en te tinken.

Watfoar rjochten wy al of net hawwe, hoe’t ús maatskippij yninoar stekke moat, wêr’t de steat it jild al of net oan útjout: dat allegear is úteinlik net oan jo en my om te bepalen, mar oan in noflik libjende hegere ynkommens- en ûnderwiisklasse dy’t der foar trochleard hat. Jo fiele al oan: sa’n sitewaasje komt op spande foet te stean mei de wenstige betsjuttingen fan it wurd ‘demokrasy’ bywannear’t dy klasse belied fiert dat streekrjocht yngiet tsjin de belangen fan gewoane minsken. 

Leaver fiert fuort sinleas bombardearje as thús de lêsfeardigens befoarderje. Bygelyks. Want autoritarisme bestiet inkeld fier fuort, en dy't oars úthâldt fertsjinnet gjin lêzers?

Foar de goede oarder: ik fertel hjir neat nijs. Yn ’e politikology, sosjology en oare kultuerwittenskippen wurdt benammen sûnt de opkomst fan sosjale media hieltyd drokker diskusjearre oer in ferskynsel dat de hegemony fan de ‘eksperts’ bedriget en dat se by foarkar ‘populisme’ neame. Te uzes is de kwesty okkerdeis akuut wurden. Oant 22 novimber wie populisme yn Nederlân foaral in plebeïske technyk om foute ideeën te fersprieden, mar sûnt de histoaryske ferkiezingswinst fan de PVV liket dat jaske dochs wat te krap te wurden. Hawwe inkeld populisten foute ideeën? Bestiet in treddepart fan ús noftere polderfolkje werklik út domme fantasten?

Je soene it tinke, as je dy hele optocht fan ‘eksperts’ leauwe moatte dy’t alle dagen rûntsjerint yn it Nederlânske medialânskip. Mar dy ferkiezingswinst lit him ek oars besjen, nammentlik as in utering fan protest tsjin liberaal autoritarisme. En as in pleit foar méar demokrasy. 

Logysk dus, dy panikerige reaksje fan de ‘eksperts’ op de ferkiezingsútslach. It folk taast har privileezjes oan, har almacht by it bepalen fan de aginda, har allinnichrjocht op moreel gelyk.

Demokrasy wurdt foarútholpen mei omtinken foar in ferskaat oan mieningen, perspektiven en oertsjûgingen. Yn stee fan dy sa winsklike diversiteit te omearmjen en te befoarderjen, grypt de ekspertklasse nei swartwite skema’s foar goed en kwea en hellet nacht en dei it wapen fan de demonisearring út de kast. It is in stratezjy fan permanint geweld tsjin it folk. It folk heart thús yn ’e skoalbankjes. Dêr’t it net leare mei om te lêzen.

N.B. Hoe fier ik as oertsjûge salonsosjalist ek ôfstân nim fan guon ideeën dêr’t safolle Nederlanners okkerdeis foar stimd hawwe: dat de ‘eksperts’ tsjintwurdich de blabze tin troch de boksen rint, is in resultaat dat Wilders cum suis dochs mar moai berikt hawwe.