Oer poëzij (7): Wierheid, gjin werklikheid

Olivia O’Leary, in Ierske sjoernaliste, skreau yn 2011 yn The Irish Times in stik oer de Ierske dichter Seamus Heaney en oer de oanspraken fan sjoernalistyk en poëzij op wierheid. In nijsgjirrige passaazje derút:

“Journalism and poetry at their best try to state the truth. Journalism and poetry at their worst do the opposite. The big difference is that so much journalism does the necessary job of reporting things as they happen. What poets can do is to give us a distance, from events and from ourselves. They hold up a mirror in which we can safely look at ourselves. Those mirrors need to be clear, in no way distorted.”

Wierheid jaan, earder as werklikheid jaan, is de belangrykste raison d’être fan de poëzij. Wat is ‘wierheid’ yn dit ferbân? De Van Dale Online jout:

1 het ware; overeenstemming van woorden met feiten: antwoorden naar waarheid, iemand de waarheid zeggen;
2 iets dat waar is

Dêr sjitte wy net sa folle mei op, yn dy sin dat it yn poëzij earder giet om it wierheidsgefoel fan de lêzer (subjektyf) as om oerienstimming mei feiten (objektyf). As ik it ‘In memoriam’ fan Douwe Tamminga lês, dan leau ik dat it drama dat er foar ús delleit ‘wier’ is. Ik leau dat in man sa oer it ferlies fan in soan skriuwe kin. Ik leau it fertriet dat út de tekst sprekt. De werklikheid fan Tamminga’s relaasje mei syn soan ynteressearret my op dit stik fan saken net. Ik lês in tekst dy’t ‘wier’ is. Dêr giet it om. Dêrom fine safolle minsken dat ‘In memoriam’ in hiel goed gedicht: dy leauwe ek yn de wierheid fan dy poëzij.

De keunst dy’t de goede dichter behearsket, bestiet derút dat er yn syn dichtsjen ‘wierheid’ berikt. Yn syn ûnfolpriizge samling stikken oer ‘creative writing’, The Triggering Town (1979), hat de Amerikaanske dichter Richard Hugo (1923-1982) dêr de folgjende, sawol fermaaklike as ynstruktive passaazje oer:

“When you start to write, you carry to the page one of two attitudes, though you may not be aware of it. One is that all music must conform to truth. The other, that all truth must conform to music. If you believe the first, you are making your job very difficult, and you are not only limiting the writing of poems to something done only by the very witty and clever, such as Auden, you are weakening the justification for creative writing programs. So you can take that attitude if you want, but you are jeopardizing my livelihood as well as your chances of writing a good poem. If the second attitude is right, then I still have a job. Let's pretend it is right because I need the money. Besides, if you feel truth must conform to music, those of us who find life bewildering and who don't know what things mean, but love the sounds of words enough to fight through draft after draft of a poem, can go on writing – try to stop us.”

Simpel sein: allinnich de hiel grutten fine de wurden, de taalmuzyk, by in wierheid dy’t se al fûn hiene en skriuwe sadwaande in goed gedicht. Alle oare dichters moatte al dichtsjend, al musisearjend mei wurden, nei wierheid sykje, en dan mar hoopje dat it risseltaat der wat op liket. Foar Hugo stiet alsa it begripepear ‘wierheid’ en ‘muzyk’ sintraal. Foar in oar type dichter, bygelyks in imazjist, soe it gean kinne om de relaasje tusken wierheid en wat oars, bygelyks ‘byld’. Mar wêr’t it by it skriuwen fan alle poëzij om giet, is it útdrukken fan (poëtyske) wierheid.


Sjoch ek:
Oer poëzij (6): Oer ynterpretaasje
Oer poëzij (5): Taalfilosofyske didaktyk
Oer poëzij (4): Dichter, tekst, lêzer
Oer poëzij (3): Annotaasje by de syklus 'Omkearing fan fabels'
Oer poëzij (2): Regelmjittich folrym kin helpe
Oer poëzij (1): Krityk as klisjee


.