maandag 31 december 2012

Goeried

Rattel yn 'e golle (Sjoerd J. ta in oantinken)

1

it fermôgjen fan ’t ûleboerd
makke him los út de merje

hjirwei witte sigens wol wêrhinne
hjirwei waaide er de dyk út

it yn ’e healdagen soudere hea seit
de brike paden bochten him simmerlicht

de bynten oan de dragers
prate swart noch fan de sjees

sa seit de rattel yn ‘e golle
ús eigen frjemdling soe er wêze

2
want it moat stikkenmakke foar’t it moai
it moat ôfstjerre foar’t it fikt
it sil komme om’t it by him wei
it sil gûle om’t it him leaf

it wol winne yn de bedelte
it wol azemje oer it jiskelân
it kin smoare achter de mienskar
it kin bepraat yn ‘e bjirmen

mar it mei net earder opbloeie
it mei net yn ’t wyt en net yn ’t swart
it ken gjin offerslachter om in lyk
it tinkt oan de bolle en it skjinne fel

3
eksposysje

sels stiet er net mei in skaal yn hannen
en in ûnnoazele kop derop
dy’t elkmans holle wêze kin

sels is er net de heiner en de fieder
fan it eksplodearjend bern
ûnskuldich oan perfeksje

ûntwapene komt er salve te striken
oan de wraaksucht fan de sibbe
út syn swart-witen wei

kommend achter steapele kisten wei
mei in lûd dat syn wjerkeats
draacht wat oer is fan it lân de skuorre út


(Skreaun foar publikaasje yn it kommende nûmer fan De Keatsfreon. De foto's binne makke op de eksposysje fan Sjoerd syn wurk yn heite' pleats yn Easterbierrum, augustus 2011.)

zaterdag 29 december 2012

Roscoe Holcomb - Man Of Constant Sorrow

Bach, Violin Sonata Nr. 1, Itzhak Perlman

It literêr djiptepunt fan 2012

Ha efkes it saneamde Samle Wurk fan Jan W. troch west.... Jonge, jonge, wat in soadsje.

It skift 'Net fergetten fersen' befettet allerhanne materiaal dat neffens de gearstaller blykber net oan de ynlieder foarlein hoegde te wurden.

By de oantekeningen oer de gedichten stiet fan alles dat út myn eigen stúdzje ôfkomstich is, sûnder boarnefermelding fansels.

De bondel kj3 docht by de oantekeningen hielendal net mei. Wêrom net?

De teksten fan Teake O., Jabik V. en Piter Y. binne folslein oerstallich.

Dan diel 2.

It hûs is net opnommen, gjin ‘samle wurk’ dus.

It skift 'Kollaazje': stikjes ynterview, ditsjes en datsjes, allegear mar wat byinoar smiten, gjin inkeld besykjen om dêr in reade tried yn te bringen.

De ferantwurding achteryn, neatsizzend.

De titellist fan útjeften fan F en F, hielendal achteryn. By myn beide eardere F en F boeken, It sil bestean en Skielk beart de hjerst, is myn namme mar efkes fyntsjes weilitten.

Djip tryst, fan a oantemei z. En sa'n prutsgehiel kostet dan 125,- euro.

Goasse Brouwer moat syn subsydzjesloarpjend winkeltsje mar gau opheffe. Dan kin er yn syn mémoires syn gelyk besykje te heljen.

dinsdag 25 december 2012

Wurkoersetting 'Tristia'

Osip Mandelstam, 'Tristia'

In master bin ik yn de grutte keunst fan ’t ôfskied,
‘t ûntflechtsjen fan klachten yn ‘e nacht,
as de oksen tiid as tarring kôgje yn it strie,
de stêd de lêste oere slacht fan de wacht.
Ik ha bûgd foar ’t iere kraaien fan de hoanne
boppe in rêchsek spyt, doe’t eagen bang
en read fan ‘t gûlen stoarren nei de moanne;
fertriet fan froulju mongen waard mei Muze’ sang.

Wa seit, dy’t heart dat paden skiede,
wat lot sok ienlik fierder gean betsjutte mei,
of is it út meneuvels fan de hoannen te rieden,
sa’t it fjoer fan kearsen op ‘e Akropolis seit?
Wêrom’t, as in oare takomst ús besibbet,
mar oksen kôgje ûnfersteurber fierder yn ‘e stâl,
dy hoanne, de heraut fan ’t nije libben,
opspat út syn wjokken op ‘e stedswâl?

En ik rin heech mei ’t lûd fan ’t weeftou.
De spoel dy’t snoarret, de núnder fan de klos.
Sjoch hoe’t Delia, bleatfoets geande frou,
smyt har hier sa sêft as dûns fan swannen los.
O, op skriele boaiem reitsje wy yn slom
en earm yndie oan wurden foar ferrukking.
Alles hat ris west, alles komt wer werom;
swiet is inkeld mar it fielen fan werkenning.

Sa sil ‘t wêze: in tinne, waaksen foarm,
in iikhoarnfacht allyk, leit útspraat op in skaal
foar in faam dy’t, eangjend foar in stoarm,
bûcht en freget nei de ein fan it ferhaal.
Mar de Erebus te tantsjen sil ús neat jaan.
Froulju hawwe waaks, manlju bline hate.
Kriich sil grif oer ús syn tekens dwaan;
sy mei’ stjerre wylst se mei de goaden prate.

zondag 23 december 2012

Oersetting Iosif Brodsky

Osip Mandelstam, ‘Tristia’

I’ve mastered the great craft of separation,
Amidst the bare unbraided pleas of night,
Those lingerings, while oxen chew their ration,
The watchful town’s last eyelid shutting tight.
And I revere that midnight’s rooster’s death scant,
When shouldering the wayfarer’s sack of wrong,
Eyes stained with tears were peering at the distance,
And women’s wailings were the Muse’s song.

Who is to tell, when hearing separation,
What kind of parting this may resonate,
Foreshadowed by a rooster’s exclamation,
As candles twist the temple’s colonade?
Why, at the dawn of some new life, new era,
When oxen chew their ration in the stall,
That wakeful rooster, a new life’s town crier,
Flaps it’s torn wings atop the city wall?

And I adore the worsted yarn’s behaviour,
The shuttle buzzes and the spindle hums.
Look how young Delia, barefooted, braver
Than down of swans, glides straight into your arms.
O, our life’s lamentable course fabric,
How poor the language of our joy indeed.
What happened once, becomes a worn-out matrix,
Yet recognition is intensely sweet.

So be it thus: a small, translucent figure,
Spread like a squirrel pelt across the clean
Clay plate. A girl bends over it; her eager
Gaze scrutinizes what the wax may mean.
To ponder Erebus, that’s not for our acumen.
To women, wax is as to men steel shine.
Our lot is drawn only in war; to women,
It’s given to meet death while they divine.


Oersetprojekt: Mandelstam, 'Tristia' (1918)

Tusken no en 31 desimber wol ik besykje it fers 'Tristia' fan Mandelstam yn it Frysk oer te setten, wylst ik it Russyske orizjineel net lêze kin. Hjirûnder steane fjouwer oersettingen, trije Ingelske en ien Nederlânske. De earste twa binne net rymjend, wylst dat eins al moat. Dy't oare oersettingen hat of tsjinkomt, jou asjebleaft lûd. Op YouTube is noch in (sprutsen) Ingelske oersetting fan Brodsky te finen. 




Oersetting: Clarence Brown en W.S. Merwin, 1973

I have studied the science of good-byes,
the bare-headed laments of night.
The waiting lengthens as the oxen chew.
In the town the last hour of the watch.
And I have bowed to the knell of night in the rooster’s throat
when eyes red with crying picked up their burden
of sorrow and looked into the distance
and the crying of women and the Muses’ song became one.

Who can tell from the sound of the word ‘parting’
what kind of bereavements await us,
what the rooster promises with his loud surprise
when a light shows in the Acropolis,
dawn of a new life,
the ox still swinging his jaw in the outer passage,
or why the rooster, announcing the new life,
flaps his wings on the ramparts?

A thing I love is the action of spinning:
the shuttle fluttering back and forth, the hum of the spindle,
and look, like swan’s down floating toward us,
Delia, the barefoot sheperdess, flying –
o indigence at the root of our lives,
how poor is the language of happiness!
Everything’s happened before and will happen again,
but still the moment of each meeting is sweet.

Amen. The little transparent figure
lies on the clean earthen plate
like a squirted skin being stretched.
A girl bends to study the wax.
Who are we to guess at the hell of the Greeks?
Wax for women, bronze for men:
our lot falls to us in the field, fighting,
but to them death comes as they tell fortunes.

Oersetting Kees Verheul, 1974

Afscheid is een wetenschap die ik geleerd heb
van klachten, blootshoofds in de nacht.
Ossen herkauwen, het wachten duurt,
in de stad verstrijkt het laatste uur van de nachtwake
en ik buig mij voor de rite van die hanennacht
toen ogen die hun verdriet als een bepakking droegen
met roodbehuilde randen in de verte staarden
en een schreiende vrouwestem zich met Muzenzang vermengde.

Wie kan bij het woord afscheid zeggen
hoe ons leven verlopen zal, los van elkaar,
wat het hanengekraai ons voorspelt
wanneer het vuur op de acropolis brandt?
En wie weet bij de dageraad van een nieuw leven,
wanneer de ossen lui herkauwen in de stal,
waarom de haan, heraut van een nieuw leven,
klapwiekend op de stadsmuur staat?

Ik houd van handen die de woldraad spinnen,
de spoel die heen en weer schiet, het wiel dat snort.
Zie hoe, licht als zwanedons,
Delia blootsvoets aan komt snellen!
O, schrale bodem van ons leven,
hoe arm is de taal van de vreugde.
Alles is vroeger geweest, alles komt terug
en zoet is alleen het ogenblik van herkennen.

Laat het dan zo zijn: een doorzichtig wasfiguurtje
ligt op een schone aardewerken schaal
uitgespreid als een eekhoornvacht.
Een meisje buigt zich over de schaal en kijkt.
Ons is het niet gegeven vragen te stellen aan de Erebos.
Was is voor vrouwen wat brons is voor de man.
Ons lot wordt beslist op het slagveld.
Zij sterven terwijl ze in de toekomst kijken.

Oersetting A.S. Kline, 2000

I have studied the Science of departures,
in night’s sorrows, when a woman’s hair falls down.
The oxen chew, there’s the waiting, pure,
in the last hours of vigil in the town,
and I reverence night’s ritual cock-crowing,
when reddened eyes lift sorrow’s load and choose
to stare at distance, and a woman’s crying
is mingled with the singing of the Muse.

Who knows, when the word ‘departure’ is spoken
what kind of separation is at hand,
or of what that cock-crow is a token,
when a fire on the Acropolis lights the ground,
and why at the dawning of a new life,
when the ox chews lazily in its stall,
the cock, the herald of the new life,
flaps his wings on the city wall?

I like the monotony of spinning,
the shuttle moves to and fro,
the spindle hums. Look, barefoot Delia’s running
to meet you, like swans down on the road!
How threadbare the language of joy’s game,
how meagre the foundation of our life!
Everything was, and is repeated again:
it’s the flash of recognition brings delight.

So be it: on a dish of clean earthenware,
like a flattened squirrel’s pelt, a shape,
forms a small, transparent figure, where
a girl’s face bends to gaze at the wax’s fate.
Not for us to prophesy, Erebus, Brother of Night:
Wax is for women: Bronze is for men.
Our fate is only given in fight,
to die by divination is given to them.

Note: Mandelstam wrote: ‘In night’s stillness a lover speaks one tender name instead of the other, and suddenly knows that this has happened before: the words, and her hair, and the cock crowing under the window, that already crowed in Ovid’s Tristia. And he is overcome by the deep delight of recognition....’ in ‘The Word and Culture’ in Sobraniye sochineniy. The reference is to the night before Ovid’s departure to his Black Sea exile, in his Tristia Book I iii. Divination was carried out by girls, who melted candle wax on the surface of a shallow dish of water, to form random shapes. Erebus was the son of Chaos, and Night his sister. In versions of the Greek myths Eros and Nemesis are the children of Erebus and Night. Erebus is also a place of shadows between Earth and Hades. Verse 3 echoes Tibullus’s poem to Delia Book I III 90-91 and Pushkin’s early (1812) poems to‘Delia’.

Oersetting Ilya Shambat, 2001

The essence of farewell I have extracted
From hatless laments of the sleepless night
As oxen chew, and waiting grows protracted,
And end of city vigil is in sight -
And I recall the rooster night with fear
When lost in doleful journey for too long
Into the void the tear-drenched eyes did peer
And woman's cry mingled with muse's song.

Who yet again can say farewell, unknowing
What longing and what sorrow waits for us,
What good is it to judge the rooster's crowing
When fire is burning in Acropolis;
And on the somewhere dawn of some new lifetime,
While in the shed the oxen calmly stall,
Why does the rooster, herald of new lifetime,
Flap his flamboyant wings on city wall?

And yet I love the way fate weaves her gown:
The shuttle runs, the spindle turns apace,
And straight ahead, look now, for like swan's down
The barefoot Delia is flying in your face!
Oh, of a life is but a shoddy structure
When tongue is starved so utterly for light!
All was before, all will repeat then rupture
And only recognition brings respite.

Thus it will be: A figurine, transparent,
Stands on an earthen dish that's clean and wide,
And like a snow-white winter squirrel pelt
A girl leans over wax and looks inside.
Ours not is to divine the Greek Erebus:
Wax is to her what bronze is to her mate.
Our dice falls only in the field of battle;
With divination women seal their fate.

Rev. Robert Wilkins - Don't Let Nobody Turn You 'Round

zaterdag 22 december 2012

Osip Mandelstam - *

1
In Sunday marvel disbelieving
We walked through cemetary stones
The land as you well know
Reminds me of these hills at dawn
Where Russia tears itself free
Over a black and deafening sea.

2
From monastery mount
Meadow runs long and still.
I don't want to head south
From wilds of Vladimir.
But in this darkened, wooden
And ugly country rubble
To stay with a drunk nun
Means only trouble.

3
I kiss the suntanned elbow
And waxen forehead skin.
I know -- under tanned yellow -
It still is white and thin.
I kiss the place where bracelet
Has left a stripe of pale.
Taurida's flaming summer
Creates such miracle.

4
How soon did you grow tanner
And came to mass to bow
You kissed the cross forever
Grew proud in Moscow
To us remains but naming:
Until the end
Take from my palms forever
The holy sand.


(Ut: Tristia. Oersetting: Ilya Shambat)

Yn de Krystbylage fan it Friesch Dagblad

.

donderdag 20 december 2012

Osip Mandelstam - *

Perhaps you not need me, not this minute,     
Night; from sea foams of the world -     
A shell without a pearl within it -     
Upon your shores I have been hurled.     
With mists the ocean you embellish     
And speechlessly you sing as well;     
But you will love, and you will cherish     
The pretense of a useless shell.     

On ocean sands you lie next to her     
In misty haze you dress her well     
And with tight roping you tie to her     
An oversized and brazen bell.     

And then the seashell, fragile, empty,     
Just like a heart that beats in vain     
You fill with sea foam's whispers plenty,     
With fog, with wind and with light rain.


(Ut: Tristia; oersetting Ilya Shambat)

Into The Grave

www.flickr.com/photos/abedevries

Fedde Schurerpriis (1983-2012)

 
 
Jannewietske seit: "Noflike Krystdagen, allegear!"

woensdag 19 december 2012

Einlings in aksje fan It Skriuwersboun

It Skriuwersboun ropt my op (en noch in hieleboal oaren) om myn tastimming te wegerjen foar it opnimmen fan in gedicht yn in noch (by Bornmeer) te ferskinen samling fûgelgedichten.

Dichters dy’t in fers bydrage krije twa presinteksimplaren as beleaning en dat is net yn ‘e heak, neffens it Boun. Dichters soene gewoan betelle wurde moatte. No is dat yn ’t ginneraal in sympatyk stânpunt dêr’t gjin dichter it mei ûniens wêze sil. Mar dizze Krystaksje fan it Boun ropt lykwols fragen op.

Wêrom no pas oan ‘e bel lûke oer fergoedingen foar skriuwers? Wêrom in sammelbondel mei poëzij útkieze om dat te dwaan? Wêrom net de pylken rjochtsje op de tydskriften, dy’t wurk pleatse tsjin in fergoeding dêr’t in putsjeskepper noch net iens syn skonken foar út it bêd glydzje lit, tydskriften dus dy’t sadwaande ek noait in fetsoenlik ûndersyksstik ynstjoerd krije, mei as gefolch dat de literatuer hjir te uzes mear en mear begjint te lykjen op de skriftlike delslach fan in net al te geweldich slagge bûnte jûn fan makket net út hokker geitefokferiening?

It stiet wol aktyf fansels, sa’n aksje. Yn it jierferslach aansen. En ja, ik jou gewoan myn tastimming.

dinsdag 18 december 2012

Lightnin' Hopkins - Evil Hearted Woman

Hjoed yn it Friesch Dagblad: Wikseling fan de wacht

Hjoed wer in Skroeier yn it Friesch Dagblad. Oer it fertrek fan Connexxion en de komst fan Arriva yn Noard- en Súdwest-Fryslân (en Ljouwert):

"In twadde risseltaat fan de komst fan in oare ferfierder kin oantsjut wurde mei in wurd dat ek net ûnbekend is yn de wrâld fan it iepenbier ferfier. It is it wurd ‘klachtenstroom’. Dat wurd heart by ‘kwaliteit’ en ‘prijs’ as hagelslach by wite bôle en boerebûter. Politike partijen binne tûk en iepenje by in wikseling fan ferfierders dêrom in ‘meldpunt’. Foar al dy klachten. De SP hat der ien, GrienLinks, de ChristenUnie. Hjoed sil dy lêste partij al de earste fragen oer de nije konsesje oan de deputearre stelle. In dikke wike nei it yngean derfan.

Samar in deidream. Wat soe it moai wêze as dat senuweftige dûnkergrien en ljochtblau definityf ophûpelje soe fan it plattelân. En dat dêr dan wer gewoan dy giele bussen ride soene. Dy betroubere giele bussen, fan de Fram."

dinsdag 11 december 2012

Mississippi Fred McDowell - Someday Baby Blues

Woansdei yn it Friesch Dagblad: It grutte ûntfryskjen

Woansdei yn it Friesch Dagblad in Skroeier nei oanlieding fan de op steapel steande fúzjes fan regionale omroppen op Nederlân 3 en de dêrmei korrespondearjende  tsjustere loften boppe Omrop Fryslân:

"Oars as in protte minsken tinke, is globalisearring net de grutste útdaging foar regionale identiteiten yn Europa. It sit him net op it foarste plak yn amerikanisearring, MacDonald’s, Hollywood, wrâldwide tillevyzje, de opkomst fan ynternet of social media. Sokke fenomenen hawwe ommers ek reaksjes fan gefolgen hân: lokale bewustwurding, it op ‘e nij ûntdekken fan eigenheid, tsjin de stream yn. 

Nee, de wichtichste oantrún ta lykskeakeling fan regionale kultueren binne nasjonale besunigingen. En yn it ferlingde dêrfan: it ûnfermogen fan de troch Den Haach hieltyd kealer plôke provinsjes om regionale foarsjennings adekwaat te stypjen."

Mississippi Fred McDowell - Mercy

zondag 9 december 2012

Lucette van den Berg - Ikh hob a shvalb gezen

John Gorka - The Water Is Wide

De ferlegenheid fan Willem Verf

Skriuwer Willem Verf hat yn in mail (dd. 19 novimber) oan deputearre Jannewietske de Vries noch mar werris syn miening oer de takomst fan de Gysbert Japicxpriis witte litten. Reden: dat nuvere Skriuwersboun bestiet it om der in oare miening as sines op nei te hâlden.

Verf wol der in oeuvrepriis fan meitsje, It Skriuwersboun fynt dat de GJ-sjuery sels wol útmeitsje kin oft er de priis foar ien boek of foar in oeuvre útrikke sil.

Wol wat in biterke, dy Willem Verf. Dy’t oars net oanwêzich wie op de spesjale temagearkomste fan It Skriuwersboun, dd. 3 novimber, oer û.o. it literêr prizebelied fan de Provinsje.

Fansels, it is allegear wol nei te kommen. Verf siet yn de sjuery dy’t yn 2011 de skriuwer Durk van der Ploeg de GJ-priis takende foar syn hiele oeuvre; hy wie doe foarsitter. Yn it sjueryrapport wisten Verf c.s. de tematyk fan Van der Ploeg syn wurk net te beneamen, mar ál hiene se tiid oer en jou yn it rapport de deputearre in adfys mei oer de takomst fan de GJ-priis.

Dat siet sa, de sjuery hie it nochal dreech hân om te kiezen. Van der Ploeg lei foar de hân.* Mar de roman Under wetter fan Koos Tiemersma wie ek in dúdlike kandidaat (al waard dat der net by sein). En hoe moasten jo no yn fredesnamme kieze tusken ien boek en in oeuvre? Om sokke ferlegenheid by in sjuery yn ‘e takomst foar te kommen, moast it oars. Tenei de GJ-priis reservearje foar oeuvres, dan ha sjuerys in moaier en makliker libben. En stel dan mar in ekstra priis yn foar it bêste boek. Wa’t dy priis betelje moatte, wit Verf fansels ek net. Boekhannels fertsjinje neat oan Fryske boeken, útjouwers ek net.

De arguminten dy’t op de temagearkomste fan It Skriuwersboun dd. 3 novimber oer tafel giene, dêr hat Verf gjin weet fan. Of hy docht krekt as wit er fan neat. Hy giet der yn alle gefallen net op yn, yn syn mail dd. 19 novimber. Wol sa maklik. Dat it gesach fan literêre sjuerys linea rekta gearhinget mei harren autonomy sil him woarst wêze. Blykber. Dat in GJ-oeuvrepriis delkomt op in tankewol-hjir-hast-in-gouden-horloazje-want-do-bist-de-santich-ek-al-foarby-priis idem dito. Tink ik. 

Gelokkich seagen de oanwêzige leden en belangstellenden plus de bestjoersleden fan it Boun der op 3 novimber in slach oars tsjin oan.

Earlik sein fyn ik it wat in ferfelend mailtsje, fan Verf. Dy’t mar dalik in ôfskrift stjoerde, net allinnich oan de oare sjueryleden fan doe, mar ek oan Tresoar en oan de Stichting FLMD. Ja, want Verf is behalve skriuwer en eks-sjuerylid ek bestjoerslid fan de Stichting FLMD. En boppedat is er bestjoerslid fan Tresoar. Itselde Tresoar, dat troch DS belêstige wurde sil mei de organisaasje fan de provinsjale prize-útrikkings.

Blykber fûn skriuwer-sjuerylid-bestjoerslid-bestjoerslid Verf dy spesjale temagearkomste fan It Skriuwersboun net belangryk genôch. Wierskynlik wie er behindere. Blykber fûn er it ek net belangryk om yn te sprekken by de kommisjebehanneling fan PS. Ek behindere. Blykber is Willem Verf sa’n burokraat oan it wurden dy’t tinkt it wol efkes mei in mailtsje oan de deputearre ôfhannelje te kinnen.

Syn ferlegenheid is sa grut dat allinnich Jannewietske him der fan ferlosse kin. Mei in bytsje help fan de Stichting FLMD en Tresoar.


*Op Wikipedia (Durk van der Ploeg) hjit it net al te sjarmant: “In 2011 werd Van der Ploeg voor zijn gehele oeuvre alsnog onderscheiden met de Gysbert Japicxkpriis.”

Dayle Stanley - The Foundlings

zaterdag 1 december 2012

R.E.M. - World Leader Pretend

'Mienskip scoort kennelijk'

Yn de race om KH2018 hat Ljouwert Utert en Den Haach ferslein. Kwisfraach: fan hokker draaikont is ûndersteand kommentaar:

"Ik moest commentaar geven voor de LC, het FD en live voor Omrop Fryslân radio (want ze wisten zoals gewoonlijk verder niemand te vinden), dus ik heb het idee, dat ik alles al drie keer verteld heb. Het laatste half jaar is er veel gebeurd (ze zijn naar mij gaaan luisteren). Een half jaar geleden had ik dit niet durven dromen (maar gelukkig kon ik bijsturen). Nu is het zaak om door te pakken (en ik weet wel hoe). Van outsider winnaar worden (vraag maar aan mij hoe dat moet). Radicaal kiezen voor kwaliteit en professionalisering (wat ik altijd gezegd heb). Het huidige bidbook is een goede basis (al is het natuurlijk door amateurs inelkaar geknutseld), maar er ontbreekt nog een echte samenhang (ja, ze hebben mij het niet laten schrijven, dan krijg je dat), een x-factor, een dragend idee. Mienskip scoort kennelijk buiten Friesland (nee, ik snap er ook niets van), maar hoe geef je dit echt handen en voeten (ja, ik weet het wel, maar dan moeten ze me eerst vragen) zonder terug te vallen in provincialistisch chauvinisme (want dat, beste mensen, is een groot gevaar)?"