Oer 'Roas fan myn hert'

Roas fan myn hert

Yn ’e jûntiid fûn ik dy oan ’e kant fan ’e dyk,
in wylde roas, dûnker as in ferlitten kastiel,
mar al dalik mines. It drippen fan dyn toarnen,
it blêd sa grien. Yn djipst en súdlikst read

hasto fol ferwachting dysels doe iependien,
bloeiend yn de opkeamers fan de nacht
mei elk syn eigen, tsjuster sinneljocht.
Hoe kleuresto no by myn griisfersliten klean.

Hoe stil kinsto stean foar it heechste toersfinster
fan dyn langst en dyn allinne-wêzen,
wylst ik de kearsen oanstek en tiid ferbaarn
en inkeld de delslach fyn fan wat fersen.

Miskien ha ik de dagen net nei de maityd skreaun,
gjin lieten songen as de bûnt bespikkele fûgel.
Mar ha ik net flyt dien op ús fragen,
net besocht om seine en soen te dwaan?

Yn in besletten tún woe ik in fiver grave
mei in glim fan fisk deryn, foar dy in ivichheid
fan beammen wêze: in ferwylgjende simmer
syn omsingele hoeke, waarm en út ’e wyn.

Mar it is tiid al te let en ik stean dêr noch
oan ’e kant fan ’e dyk: in ôfbroazeljend byld
dat sjocht en net rikt, dêr achter it sliepen
fan myn blyn each, nei dy, de roas fan myn hert.


(Ut: Sprankeskyn, s. 39/40)

*

Countrysjonger Johnny Cash (1932-2003) hat prachtige, drakerige lieten makke. ‘Rose Of My Heart’ bygelyks. “We’re the best partners this world's ever seen, / Together as close as can be. / But sometimes it’s hard to find time in between, / To tell you what you mean to me.”

Countrylieten binne gauris wat guon graach sentiminteel neame wolle: útfergrutte emoasjes wurde tagonklik werjûn, werkenber foar in grut publyk. Ik ha wol faker yn poëzij nei Cash ferwiisd, yn De weromkommer yn it ûnlân bygelyks yn it sonnet ‘Lanlik solo’ en yn Sprankeskyn ek noch mei de syklus ‘Further On Up The Road’. It sil wat mei myn plattelânsgefoel te krijen hawwe.

Yn ‘Roas fan myn hert’ ha ik dit sa’t jo wolle ‘folkske’ country-elemint kontrastearre mei in religieus elemint (de reade tried yn Sprankeskyn): it byld fan in tsjuster “ferlitten kastiel”. In wylde roas, fûn oan ’e kant fan ’e dyk, wurdt ferlike mei in kastiel. Dat kastiel hat keamers, in toer, en fierderop is der praat fan in tún. De ‘roas’ giet iepen en bloeit “(..) yn de opkeamers fan de nacht / mei elk syn eigen, tsjuster sinneljocht”.

Ferbylding kin fansels mei jin op 'e rin gean, mar 'roas’ is in oerâld literêr byld foar de siele (gean allinnich mar ris de betsjuttingen by Rilke nei). En ik ha by dat kastiel tocht oan ‘The Interior Castle’, it ferneamde boek fan Teresa fan Avila (1515-1582). Har kastiel mei sân keamers is likedgoed as de roas in symboal foar de siele fan de minske. Middenyn dat kastiel hat God syn sit. De minske kin it kastiel – in spiritueel, net in materieel universum – yngean troch bidden en meditaasje.

Resumearjend: in ‘ik’ fûn in fersmiten, net achtsleine (oan ’e kant fan ’e dyk) siele, dy’t dêrtroch opbloeide “fol ferwachting”. De leafde is ommers in beweging fan in langjende siele, fan in ferburgen kearn yn de minske dy’t him dreech mei oare wurden fange lit. Mar de fjirde rigel fan de twadde strofe bringt in dramatyske ‘chute’. De doe-tiid feroaret yn no-tiid: “Hoe kleuresto no by myn griisfersliten klean.”

De God-sykjende siele, dy’t foar de ‘ik’ de roas fan syn hert is, blykt iensum en is blykber net benei te kommen, of it moat wêze yn poëzij:

Hoe stil kinsto stean foar it heechste toersfinster
fan dyn langst en dyn allinne-wêzen,
wylst ik de kearsen oanstek en tiid ferbaarn
en inkeld de delslach fyn fan wat fersen.

Yn de fjirde strofe wurdt it religieuze elemint yn de ferhâlding tusken de ‘ik’ en de oar dúdlik oantsjut mei it dwaan fan “seine en soen”. Dat dwaan wie lykwols net genôch. Yn de fyfde strofe sneuvelje de plannen foar de takomst. Der is gjin tún dêr’t de roas foar ivich bloeie kin; de ‘ik’ hat dy tún net oanlein.

Wat oerbliuwt is it desolate byld yn de lêste strofe. It is te let. Alles blykt in dream west te hawwen. De ‘ik’ hat it him allegear mar yn ’e holle helle. Yn syn ferbylding hat er yn it ‘Interior Castle’ fan in oar west. Hy hat in reis troch it spirituele universum fan in oar makke. Mar yn werklikheid stiet er noch yn dizze wrâld, de materiële wrâld, noch op itselde plak dêr’t er de oar fûn. En hy hat neat dien, de tún net makke, de roas net plôke, it kastiel net ferovere:

Mar it is tiid al te let en ik stean dêr noch
oan ’e kant fan ’e dyk: in ôfbroazeljend byld
dat sjocht en net rikt, dêr achter it sliepen
fan myn blyn each, nei dy, de roas fan myn hert.

Mar ek dat is ferrifeljend, dat neat dien hawwe. Want de 'ik' hat fansels wól wat dien. Hy hat de dichter in gedicht skriuwe litten. Dy tún, miskien is dy dochs oanlein.

*


Sjoch ek op de Feartfisk 'Krisis yn de Frysk-literêre kultuer: in ferkenning' en 'De Bibleteek, it suffertsje en de Gysbert'.