Heine, Troelstra, Slauerhoff

Dat Pieter Jelles Troelstra, lykas oars syn radikaal spegelbyld Domela Nieuwenhuis, in grut leafhawwer wie fan de poëzij fan Heinrich Heine is wol bekend; ik wit net oft der wolris skreaun is oer de fraach hoe’t dy leafde konkreet te werkennen is yn Troelstra syn gedichten. Ien fan de fersen dy’t mear as allinnich mar besibbens mei de romantyske geast fan Heine’s Buch der Lieder sjen litte, is ‘Net bite’, in ier fers fan Troelstra út de jierren ’80 fan de 19e ieu, opnommen yn Het goud op de weg:

Net bite

Wy hawwe smûk by inoar sitten
oan de komst fan de sinne ta;
ik haw ek wol sjoen: men kin it
by dy wol noflik ha.

It kin ek wol wêze, dat ik
mei koartens wer by dy kom;
mar byt my net wer yn ‘e lippen,
dan sjochste my noait werom.

Sawol it byinoar wêzen fan twa leafsten yn de nacht as it tútsjen en de humor fine wy werom yn Heine syn fers ‘Mir träumte wieder der alte Traum’ (foar it earst publisearre yn Tragödien, nebst einem lyrisches Intermezzo út 1823), mar it meast yn it each rint fansels de biterij:

*

Mir träumte wieder der alte Traum:
Es war eine Nacht im Maie,
Wir sassen unter dem Lindenbaum,
Und schwuren uns ewige Treue.

Das war ein Schwören und Schwören aufs neu’,
Ein Kichern, ein Kosen, ein Küssen;
Dass ich gedenk des Schwures sei,
Hast du in die Hand mich gebissen.

O Liebchen mit den Äuglein klar!
O Liebchen schön und bissig!
Das Schwören in der Ordnung war,
Das Beissen war überflüssig.

Ek de hast saaklike, iroanyske nofterens dêr’t de dichter it romantysk barren mei beskriuwt, is in oerienkomst. Troelstra skriuwt: ‘ik haw ek wol sjoen: men kin it / by dy wol noflik ha’, wylst Heine notearret dat ‘Das Schwören in der Ordnung war’.

In yngeande stúdzje fan Buch der Lieder soe fansels noch folle mear gedichten en strofen opsmite kinne dy’t har wjerlûd letter en by oare dichters hân hawwe, en sokke stúdzjes binne fansels ek wol dien, allinnich, ik ken se net. Benammen de dielen ‘Lyrisches Intermezzo’ – ynspirearre troch de syklus ‘Die schöne Müllerin’ fan Wilhelm Müller – en ‘Die Heimkehr’ hawwe sawol wat de strakke, behoffene foarm as it tema fan de net-beantwurde of ferlerne leafde oanbelanget, in geweldige útstrieling hân.

Noch ien foarbyld: Slauerhoff. Yn wat grif syn ferneamdste leafdesfers is, ‘Voor de verre prinses’ út de bondel Serenade (1930), is it kontakt mei de oar, dy’t fier fuort is, miskien allinnich mooglik yn ’e nacht en troch de langst:

Voor de verre prinses

Wij komen nooit meer saam:
De wereld drong zich tusschenbeide.
Soms staan wij beiden ’s nachts aan ’t raam,
Maar andre sterren zien we in andre tijden.

Uw land is zoo ver van mijn land verwijderd:
Van licht tot verste duisternis – dat ik
Op vleuglen van verlangen rustloos reizend,
U zou begroeten met mijn stervenssnik.

Maar als het waar is dat door groote droomen
Het zwaarst verlangen over wordt gebracht
Tot op de verste ster: dan zal ik komen,
Dan zal ik komen, iedren nacht.

By Slauerhoff is it de dream fan de dichter dy’t nachts de leafste berikt, hoe fier oft sy ek fuort is; dy dream bringt syn langst ‘tot op de verste ster’. Yn it fers ‘Ich wollt’, meine Schmerzen ergössen’ fan Heine, mear as hûndert jier earder skreaun, is it de pine fan de dichter dy’t, fongen yn it wurd, de leafste berikke kin ‘zu jeder Stunde’, ‘an jedem Ort’ en dy’t har achterfolget ‘bis in den tiefsten Traum’:

*

Ich wollt’, meine Schmerzen ergössen
Sich all’ in ein einziges Wort,
Das gäb’ ich den lustigen Winden,
Die trügen es lustig fort.

Sie tragen zu dir, Geliebte,
Das schmerzerfüllte Wort;
Du hörst es zu jeder Stunde,
Du hörst es an jedem Ort.

Und hast du zum nächtlichen Schlummer
Geschlossen die Augen kaum,
So wird dich mein Wort ferfolgen
Bis in den tiefsten Traum.