Dat skriuwt Jan Schotanus, bestjoerslid fan It Skriuwersboun, op syn LinkedIn nei oanlieding fan it oerlis op it Provinsjehûs fan twa wike lyn.
It is werklik net te leauwen.
It is net te leauwen wat in pear mislearre terpbazen ferbûn oan it allyksa mislearre snurkynstitút dat giet ûnder de namme De Fryske Akademy mient úthelje te kinnen mei it Frysk. Yn de echte, werklike wittenskip dat der in grutte protestaksje west hat tsjin harren ûnsillige plannen. Mei mear as hûndert stipers fan kwizekwânsje, oeral wei. Fan A oant Z – ik kom hjir de alfabetisearders yn ’e mjitte mei in fersliten útdrukking dy’t se begripe en dy’t se net op ’e doele bringt – is it Doelestrjittefolkje alsa sa klear as in klûntsje ferdútst hoesa net, wêrom net en omdat net.
Mar de taalregeltsjefetysjisten dy’t yn tsjinst fan jo en my arbeidzje – dat lêste hoopje wy dan mar – jouwe – moatst miene! – gjin belies. Der moatte staveringsferoaringen komme. Der moat standerdisearring komme. Der moatte Doedes komme.
Der moat nammentlik in dikke deklaraasje skreaun wurde kinne dy’t jo en ik dan fansels betelje moatte. Oars komt der faaks in ein oan it 75-jierrich swier kealjen fan it ynstitút dat giet ûnder de namme ‘Akademy’.
It is ek net te leauwen dat soks allegear bart yn stilte. Of is it wol te begripen? Want wa sil der ek wat fan sizze, yn dit lân dêr’t elk yn bêd leit mei elk, dêr’t elk yn tsjinst is fan elk en dêrt wy de dingen gewoan dogge sa’t it ús goed tinkt?
Ensafh? De baas dêr is in sutelbrekker dy’t leaver wurdlidden telt as arguminten hifket – by de Akademy hat er syn pinsjoen helle. De Moanne? Dat blêd is yn namme ûnôfhinklik fan it BûterhoekeKompleks, mar ja, de redaksje húsmannet dêr al, en wêr’t men mei omgiet, dêr wurdt men ta rekkene en dêr moat men mei rekkenje. De kranten? Dy fersûpe hast en hawwe wol wat oars oan ’e holle as har te bekroadzjen om it Frysk. De skriuwers? Ja!
De skriuwers! Under oare de skriuwers hawwe har yn grutte oantallen fan ’t maityd hearre litten. Mar it snurkynstitút is óf sa djip yn sliep óf hat de earmen wilens sa djip yn de konten – of is it kûnten? – fan syn eigen dwylsinnige útstellen dat it blykber folslein net mear útmakket wat skriuwers fine. It Skriuwersboun dan? Och, It Skriuwersboun…
Ik wól net mear mei de taal oan ’e gong. Mei de regeltsjes fan de taal. De taal is yn it delgean en ‘wy’ – wa? – wy meitsje ús drok om –oe of –û.
Ik sis: boe! Ik wol net meiwurkje oan goedbedoelde ûnsinnichheid dy’t de delgong fan de taal allinnich mar befoarderje sil. Ik wol moaie en belangrike dingen MEITSJE yn en mei ús taal. Sa spitich dêrom, dat it lot wol dat ik ditsoarte fan hopeleaze stikjes skriuwe moat om’t ien, om’t twa, miskien om’t trije, op syn meast om’t fjouwer saneamde wittenskippers dít mieninkje hawwe of dát mieninkje hawwe oer skriuwwize, stavering, wurdfoarkar – om’t se mei oare wurden mieninkjes hawwe oer FOARM.
It binne alsa de wittenskippers foar de foarm dy’t no al hast in jier lang in heel taalgebiet terrorisearje mei harren ûnfersniene praat fan neat. Mei praat fan neat boppedat dat tige kundich en tige ynstruktyf en tige fan arguminten foarsjoen ôfservearre is troch in lange, lange list fan respektearre leafhawwers fan it Frysk, mei ûnderskate heechleararen dêrby.
Of soe harren baan, ynkommen en libbensgelok ôfhingje fan ja of nee tsjin de útstellen? Dat hoopje ik fansels net, en dat soe dan skandalich regele wêze troch de wilens fertrokken direkteur. Hoewol't dêr by sein wurde moat dat soks tige yn 'e moade is yn wittenskipslân: jo moatte jo eigen wurk mei eigen projektjes feilich stelle. As dat sa is, lit it dan witte. Dan is dat dúdlik.
Kom op, Doelestrjittefolk. Wurd wekker út dizze nachtmerje, skrilje op, lit ôf fan de duvel, sis trije kear it spyt ús, it spyt ús, it spyt ús en begjin oan in etymologysk wurdboek. Helje de kreas koifearre holle ris út de tsjustere midsieuwen wei. En sjoch ris WAT der allegear NO noch wol net SKREAUN wurdt yn ús prachtige sprake.
Literatuerûndersyk…
(Nee hear, ik hoech gjin útnoeging om Lid te wurden fan de Fryske Akademy. Leaver noch lit ik my ûntfreonje troch de wurdsjeweagers en wurdlidslikkers.)
.
Abe,
BeantwoordenVerwijderenIk bin bliid mei dit stik - einlings ien dy't de bek iepen lûkt! Sast ek net te beroerd wiest om yn it FD in side oan myn boek te beteegjen dêr't de LC te benaud is om Tresoar en freontsjes/redakteuren foar de fuotten te rinnen, omdat ik yn myn boek wat krityk op dy ynstelling en dy freontsjes haw.
Tresoar is ek sa'n djoer betelle ynstelling dy't leaver op skriuwers skyt ynstee dat se skriuwers skewiele.
Beide ynstellings binne anty-skriuwers, anty mearsinnich taalgebrûk, yn harsels kearde autisten, en tinke dat taal in soarte fan wiskunde is - sjoch us ris, Nederlân it bêste lân yn wiskunde op de weareld...
Ea hat Harry Mulisch yn ferbân mei de 'spellingstrijd over de Nederlandse taal' in stik skreaun (as ik my net fersin) mei de titel:
SOEP LEPELEN MET EEN VORK.
Dêr moast ik oan tinke doesto skreaudest oer de taalkastraten fan de Akadeemje dy't sels net iens in leppel hantearje kinne, en tinke dat se mei in gouden leppel yn de bek berne binne, mar om my yn har eigen sop omkomme.
Hugo Verdaasdonk hat oait tsjin my sein - hy wie doe foarsitter fan de VVL, Nederlânsk skriuwersboun, en taalkundige:
'Josse, misschien ben je wel in de verkeerde taal geboren'.
Nog even en de Akadeemje bestudearret in deade taal, want de skriuwers emigrearje nei oare talen. dan kinne se har eigen metataal skriuwe, prate en lêze.
Djip yn har wolle se neat te krijen hawwe mei skriuwers en literatuer, want dy lizze altyd dwers, en wurkje mei gefoelens. Taal is foar har gefoelleas, kinne jo kwantifisearje.. Fierder nada.
Oanfolling tekst josse:
BeantwoordenVerwijderenHarry Mulisch, Soep lepelen met een vork - tegen de spellinghervormers, 1972, De Bezige Bij (82 siden).
It motto is fan Vondel -
'In Vranckrijck hebben eenige geesten de spelling willen hervormen, en juist schryven gelijck men spreeckt; dan sy sijn niet gevolght geworden van de treffelijckste schrijvers, die ongetwijffeld gewigtige reden daer toe gehad hebben.'
Lêste rigels fan Mulisch:
- Pal front moeten wij maken tegenover hen, die ons willen verarmen door onze uitdrukkingsmiddelen te beperken - die de spelling willen vernieuwen om de samenleving niet te hoeven vernieuwen.
En wij moeten het nauwlettend in de gaten houden, aangezien wij tegenwoordig te maken hebben met een bewind, dat ook verder alle tegenstellingen probeert te verdoezelen, en daarbij de kultuurverpaupering als strategie heeft gekozen.
Amsterdam, november 1971
Thanx foar dyn reaksjes, Josse! Der hat in oerlis west, dat hat neat opsmiten om't de tsjinstellingen te grut wiene, no komt der wer in nij oerlis. Ha ik begrepen. Wy binne der noch fan ôf.
BeantwoordenVerwijderen