donderdag 31 mei 2012
dinsdag 29 mei 2012
Moarn yn it Friesch Dagblad: Frysk ûnderwiis mei ferdrach
"Thús hiene wy tusken de middei gauris in Frysksinnige ûnderwizer út it doarp te iten. Oan tafel liet ik dan wolris in wurd falle as ‘sleutel’ en dan sei Jan de Haan ‘kaai’. ‘Gean dochs fytsen mei dyn kaai’, tocht ik as puber. Dat ferbetterjen fûn ik mar neat en it Frysk koe my ek it measte net skele. No, dik tritich jier letter, sjoch ik der in slach oars tsjin oan. En haw ik ek soargen, lykas ús kostgonger fan doe, oer de taal.
Tink jo ris yn, it fak Nederlâns op de basisskoalle wurdt beheind ta in oerke yn ’e wike. En dat iene oerke moat jûn wurde troch ûnderwizers út Ingelân. Want hjir te uzes wol net ien mear ûnderwizer wurde. Soe it goed komme? Ik tink it net."
maandag 28 mei 2012
KOLLUM (36): In Jelma Knoltsje lêze
Yn it Frysk kenne wy de útdrukking: in Jelma Knoltsje lêze. It betsjut sokssawat as: de moster nei it miel optsjinne krije.
Neffens Jelma Knol, dy’t ik fjouwer jier meimakke ha as redakteur fan de Friese Pers Boekerij, bin ik net brún, alteast, “in brún plakje haw ik nea oan him ûntdekke kind”. Pfffff, gelokkich mar. Se skriuwt it yn in kollum op ensafh.nl, dêr’t se har yn ferset tsjin de net te kearen oanstriid fan guon skribinten yn Fryslân en smyt mar mei wurden as brún, faksistysk en folksnasjonalistysk.
Wol bin ik “wat ûnnoazel”. Mar ek: “fier”. Dat lêste is moai. Tink ik. Hoopje ik mar.
Mar ik kin sa ûnnoazel net wêze, of ensafh profitearret mar omraken fan myn fergese adfizen. Wie ik ferline jier foar de simmer al yn ’e pleit foar in publiker profyl fan ensafh vis-à-vis de besunigingen op kultuer, einlings mocht ik, in pear wike ferlyn, fernimme dat it blêd sawier in aksje betocht hie!
Fergees papieren nûmers útdiele op it provinsjehûs. It moat net mâlder. En sjit my mar lek as it net wier is: nei myn systematyske kampanje op krekt dat punt wurde de kollums op ensafh.nl ek wat aktueler.
Alhiel ûnnoazel sil ik wol net wêze, as ik yn 2004 al sinjalearje dat Frysk-literêre diskusjes fakentiden fersmoarge en bedoarn en debilisearre wurde troch de saneamde F-wurd fetisjisten (‘F’ stiet foar faksistysk). En mear yn it algemien troch anagronistyske en opportunistyske ferwizingen nei de Twadde Wrâldoarloch. De hiele Fryske literatuerskiednis nei ’45 hat der lêst fan.
No hat Jelma Knol dat fenomeen mei in fertraging fan acht jier ek ûntdutsen: “Wat is dat dochs mei dy frjemde Friezen dat it F-wurd of de suggestje allinne al sa faak op tafel komt?”
Dat Knol yn 2004 ek yn in redaksje siet (fan Hjir) en doe neat fan har hearre liet, dat docht neat ôf oan de helderheid fan har ynsjoch no. En dat se yn de redaksje siet fan ensafh doe’t ein 2009 deselde F-fetisjisten harren keunstke noch mar wer ris opfierden, doe op kosten fan my en benammen in freondinne fan my, en dat it blêd fan Jelma mar omraak trochlinkte nei sokke F-berjochten kompleet mei plaatsjes fan hakekruzen en goare praatsjes derby op it ynternet, en dêr mar mei trochgie nettsjinsteande protesten fan myn kant, och, ek dat moat no mar yn de jamske fâlden slein wurde.
Itselde jildt foar it feit dat ensafh begjin dit jier net dalik reagearre hat op “it fod” (Knol) fan Eeltsje H. Dat komt fansels om’t de redaksje graach de tiid nimt foar dingen en ús gjin knollen foar sitroenen ferkeapje wol.
Mar goed dat it roer no stadich om liket te gean by it blêd. Wy sille mar oannimme dat Jelma al dy jierren wat synysk west hat.
zaterdag 26 mei 2012
woensdag 23 mei 2012
Fryske suvel rêdt noardlike kranten?
Yn april dit jier waard bekend dat ûnderdielen fan it mediakonsern NDC/VBK te keap stean, yn it bysûnder de noardlike kranten Leeuwarder Courant (LC) en Dagblad van het Noorden (DvhN). Beide kranten dogge it wat ferkochte oplages oanbelanget net goed; de LC is sels de minst prestearjende regionale krante yn Nederlân.
Fansels is der dan even panyk yn ‘e tinte. Der bestiet noch altyd frees foar in oername troch Wegener of de Telegraaf. Mar in bettere oplossingsrjochting tekenet him al ôf. (Yn alle gefallen de Fryske bydrage oan dy oplossing – wat him yn Grinslân en Drinte ôfspilet, is hjir net oan ’e oarder.)
In ferselsstanniging fan NDC mediagroep (LC en DvhN tegearre) soe miskien mooglik wêze mei help fan op syn minst ien noardlike partner, nammentlik de Stichting Fryslân Boppe ûnder foarsitterskip fan âld-suveldirekteur Jan de Vries út Grou.
Fryslân Boppe (net te ferwarren mei in belizzingsfûns fan ABN/AMRO út 2006) is it fûns dat oerbleaun is fan de Friesland Bank. It hat 100 miljoen euro op de balâns en wol dy te’n goede komme litte oan Fryslân en it Noarden.
It komt yn dat senario goed út dat in âlde bekende fan Jan de Vries, Age Offringa, foarsitter is fan de Ried fan Kommissarissen fan NDC/VBK. Keaper en ferkeaper kenne inoar út ’e pinne fan de Friesland Bank, dêr’t om de ieuwiksel hinne de iene kommissaris wie en de oare direkteur. Jan de Vries hat namme makke as reorganisator fan de Fryske suvel; Offringa bestjoerde in bank dy't oait út ein sette as suvelbank.
As de Stichting Fryslân Boppe (mei) beide kranten oernimt – it leit yn ’e reden dat der ek in partisipaasje plakfynt út Grinslân en Drinte wei – dan is tagelyk in fierdergeande redaksjonele fúzje tusken LC en DvhN op komst. Dat kin wol mei behâld fan twa titels, mar guon dielredaksjes sille gearfoege wurde moatte. Ek in nije kranteformule is wolkom.
In noch regionalere ynstek tapasse is noadich, mar net genôch. It heil sil ek komme moatte fan multymediale aktiviteiten en audiofisuele ynnovaasje. En oft sa’n relatyf lytse spiler op de mediamerk – lyts yn Nederlân en al hielendal yn Europa – genôch slachkrêft hat om beide transformaasjes by de kranten goed slagje te litten, dat is dan in folgjende fraach.
Fansels is der dan even panyk yn ‘e tinte. Der bestiet noch altyd frees foar in oername troch Wegener of de Telegraaf. Mar in bettere oplossingsrjochting tekenet him al ôf. (Yn alle gefallen de Fryske bydrage oan dy oplossing – wat him yn Grinslân en Drinte ôfspilet, is hjir net oan ’e oarder.)
In ferselsstanniging fan NDC mediagroep (LC en DvhN tegearre) soe miskien mooglik wêze mei help fan op syn minst ien noardlike partner, nammentlik de Stichting Fryslân Boppe ûnder foarsitterskip fan âld-suveldirekteur Jan de Vries út Grou.
It komt yn dat senario goed út dat in âlde bekende fan Jan de Vries, Age Offringa, foarsitter is fan de Ried fan Kommissarissen fan NDC/VBK. Keaper en ferkeaper kenne inoar út ’e pinne fan de Friesland Bank, dêr’t om de ieuwiksel hinne de iene kommissaris wie en de oare direkteur. Jan de Vries hat namme makke as reorganisator fan de Fryske suvel; Offringa bestjoerde in bank dy't oait út ein sette as suvelbank.
In noch regionalere ynstek tapasse is noadich, mar net genôch. It heil sil ek komme moatte fan multymediale aktiviteiten en audiofisuele ynnovaasje. En oft sa’n relatyf lytse spiler op de mediamerk – lyts yn Nederlân en al hielendal yn Europa – genôch slachkrêft hat om beide transformaasjes by de kranten goed slagje te litten, dat is dan in folgjende fraach.
dinsdag 22 mei 2012
maandag 21 mei 2012
Moarn yn it Friesch Dagblad: trije stikken fan jo korrespondint
“It Bilt soe de provinsje freegje kinne om dúdliker mei te dwaan yn it weryndielingsproses. De provinsje kin dan op syn bar ynventarisearje wat foar ekstra garânsjes der foar noadich binne om de Biltkerts oer de streek te krijen.
Dan sil ek it Ryk noch út ’e hoeke komme moatte. Want hoe sil de provinsje syn needsaaklik nije rol op it mêd fan kulturele diversiteit oars betelje moatte?”
En ek: in paginagrut ferslach fan myn besite oan de tentoanstelling Vikingen! yn it krekt ferboude Drents Museum yn Assen.
Plus: in resinsje fan Own, in trotwaartegel fan in boek dat de karjêre fan topfotograaf Erwin Olaf beljochtet.
zondag 20 mei 2012
zaterdag 19 mei 2012
Doarpsfilm Wergea: stom tafal of plagiaat?
Juster stie yn de freedbylage fan de LC in grut stik oer de doarpsfilm ‘Merke blues’ fan regisseur Jan Tijsma; hjoed kaam it FD mei in wat lytser stik. ‘Merke blues’, op 18 maaie yn premjêre gien, is opnommen mei spilers en figuranten út Wergea en it is de bedoeling dat de film rûnom yn Fryslân fertoand wurde sil yn kafees en doarpshuzen. De film is opnaam yn 2011.
Doe’t ik de krantestikken lies, tocht ik dalik oan in boek dat ik yn maart resinsearre ha op de feartfisk. Ein ferline jier ferskynde de debútroman De twadde hûd fan Hilda Talsma, in nije skriuwster dy’t yn Warten – flakby Wergea – wennet. De earste fersy fan de roman waard al yn 2007 oan de Friese Pers Boekerij oanbean. Dêr waard it manuskript ôfkard; it is ferfolgens ûnder lieding fan Skriuw oanpakt, wêrnei’t útjouwerij Elikser fan Jitske Kingma der wol brea yn seach.
No is it opfallend dat boek en film oerienkomsten hawwe dy’t nochal wat fraachtekens oproppe oer de orizjinaliteit fan it skript (skreaun troch Tijsma) fan ‘Merke blues’.
It boek spilet op ‘e merke fan in fiktyf Frysk doarp; de film ek.
Yn it boek hjit dat fiktive Fryske doarp ‘Frisum’, yn de film ‘Litsum’.
Yn it boek is it sintrale gegeven de leafde tusken in frou en in man dy’t nei jierren weromkomt yn it doarp. Yn de film krekt sa.
Yn it boek hjit dy man fan ‘Ronny’. Yn de film idem dito.
Mar noch op de ôftiteling fan de film noch yn de publisiteit om de film hinne wurdt der melding fan makke dat de film fan Jan Tijsma ynspirearre is op it boek cq. it manuskript fan Hilda Talsma. Dan binne der eins mar twa mooglikheden: 1) Tijsma hat de net sa eale keunst fan it plagiaat beoefene en docht krekt as bliedt syn noas, of 2) it is allegear stom tafal.
Hoe wierksynlik dat tafal is, dêr mei elk sa syn gedachten oer hawwe.
Hjoed seach ik op Facebook dat Hilda Talsma it sels ek mar in nuvere saak fynt. Se hat by de produsint fan de film, Boppeseal Movies, om opheldering frege. Mar ôfwachtsje dus hokfoar antwurd dêr op komt. Ek aardich om te witten: al earder is sa’n soarte fan doarpsfilm makke yn… Warten. Under mear Rense Westra spile dêr yn mei.
FaceBook, I quit
FaceBook nei de beurs, betinker hellet in miljard op, brûkers binne produkten – en it giet hast noait ergens oer. Tiid dus om tsjin FB te sizzen: I quit.
Dy’t de feartfisk folgje wol, wit wêr’t er al wêze moat.
Dy’t de feartfisk folgje wol, wit wêr’t er al wêze moat.
vrijdag 18 mei 2012
donderdag 17 mei 2012
woensdag 16 mei 2012
dinsdag 15 mei 2012
maandag 14 mei 2012
zaterdag 12 mei 2012
KOLLUM (35): Leau my net op myn blauwe eagen
Ik ha it oer minsken dy’t yn mear of mindere mjitte fanwege harren berop of funksje yn it iepenbier mieningen útsutelje oer goed en kwea, wyt en swart, himel en hel, libben en dea. Sokken binne der in protte. Sjoch allinnich al de kranten en de blêden en de tillevyzjeprogramma’s der op nei. Yn it massamediale tiidrek jaget de iene útsutele moraliteit de oare.
By alle oerfloed oan ynfotainment witte ús makelders yn moraal steefêst te melden dat minsken nei ‘paadwizers’ sykje. Wer oaren wolle miskien gewoan oannimlik klinkend boarrelpraat hearre, sadat sy ek by it skaften wat melde kinne. Dêrfandinne dat de klanten fan de makelders betelje wolle foar de praatsjes en paadwizers. Net ôf te eagjen is de optocht oan handich formulearre mar bytiden bretaalwei byinoar rôve ‘stânpunten’ of ‘perspektiven’ dy’t de machtige moraalyndustry oan de rinnende bân produsearret.
Lykwols blykt by better skôgjen gauris dat der wat mis is mei de produkten. Fakentiden giet it om simplifikaasjes, fersluieringen of misliedingen. Om mearkes of sels klearebare leagens.
En fansels om it eigen imago. Want gauris ek spilet de biografy fan de makelder yn moraal krekt in wat gruttere rol as it belangeleas tinken oer goed en kwea.
Tiid, mei oare wurden, foar in tsjinlûd. In oprop om net oaren foar dy tinke te litten: weagje it der sels op. In oar is in oar. Watsto meimakke hast, hoesto yn ’e wrâld stiest, wat dyn eagen sjogge en wat dyn takomst wêze moat, dêr wit de beropsmieningeferkundiger ommers neat fan. Al docht er noch sa syn bêst en meitsje oannimlik dat it oars is.
Ek dit is in tekst op it snijflak fan miening en moraal. Miening: it soe prachtich wêze as de noch twifeljende riedsfraksjes fan Ljouwert de nijsgjirrige en ferfrissende plannen fan Kulturele Haadstêd 2018 ein maaie yn it hert slute.
Moraal: leau my net op myn blauwe eagen. Tink sels nei oer it hoe en wat fan in better Fryslân.
vrijdag 11 mei 2012
dinsdag 8 mei 2012
Moarn yn it Friesch Dagblad: Skroeier oer it lânsdiel Noard
"Net allinnich de splintergroep Partij voor het Noorden, mar ek de wurkjouwersorganisaasje VNO/NCW, de Noordelijke Ontwikkelings Maatschappij, de stêd Grins, de Drintse kommissaris fan de Keninginne Jacques Tichelaar en fansels alle pleatslike VVD-ôfdielingen yn it noarden fan Nederlân wolle ôf fan de âlde provinsjes. Hawwe de foarstanners gelyk?"
maandag 7 mei 2012
Albert Heijn: volle yoghurt, lege taal
Ja, dat klopt. De eerste zin onder het kopje luidt namelijk: “Al onze yoghurt wordt gemaakt van verse melk.”
Voor wie het nog niet wist: “deze melk is afkomstig van koeien” – gelukkig, het is geen yoghurt op basis van geitenmelk – “die zoveel mogelijk buiten in de wei staan”.
Volgens Albert Heijn kunnen koeien blijkbaar ook binnen in de wei staan. Verder hebben we aan zo’n mededeling niet zo heel veel. Hoeveel is “zoveel mogelijk”? Een uurtje per jaar?
“Van deze melk wordt een heerlijke yoghurt gemaakt.” Dat is mooi, wij nemen aan dat de yoghurt in kwestie dus de yoghurt is in het pak dat voor ons staat. Maar zekerheid daaromtrent verkrijgen wij niet met zo’n mededeling.
“Direct verpakt, lekker vers in de winkel.” Goed te weten dat die heerlijke yoghurt niet eerst een paar weken ligt te verpieteren alvorens te worden verpakt. Stel je voor zeg.
Kopje: “Zorgeloos genieten”.
Aha, als je deze yoghurt eet, vergeet je je zorgen. Welnu, dat klopt niet, kan ik uit eigen ervaring melden.
“Een bakje yoghurt draagt bij aan je dagelijkse zuivelconsumptie.” Dat is er eentje in de categorie: autorijden draagt bij aan je verplaatsing.
“Volle yoghurt is bovendien rijk aan eiwitten.” Nóg belangrijker dan je dagelijkse zuivelconsumptie zijn de voedingsstoffen in je dagelijkse zuivelconsumptie. Nóg belangrijker dan je auto zijn de banden.
“Van dit verse zuivelproduct kan je daarom elke dag zorgeloos genieten.” Toch weer even het woordje “vers” erin gesmokkeld. Maar let even op het woordje “daarom”: omdat volle yoghurt rijk aan eiwitten is, kun je er zorgeloos van genieten. De oorzakelijke relatie lijkt me dubieus. En alweer het leugentje over dat zorgeloze genieten.
Kopje: “Makkelijke schenkdop”.
“Om het serveren van onze yoghurt handiger te maken, hebben al onze literpakken yoghurt een schenkdop.”
Albert Heijn draait hier vrolijk “makkelijk” en “handig” om. Nee: het is een “handige” schenkdop die het serveren “makkelijker” maakt.
Ook goed om te weten is dat werkelijk alle zoveel tig miljoen yoghurtpakken van AH die schenkdop hebben, niet eentje uitgezonderd. Bedoeld wordt natuurlijk: op de pakken van alle soorten yoghurt hebben wij uit Zaandam deze schenkdop aangebracht.
“De yoghurt kan je nu beter schenken” – ja, dat is intussen duidelijk – “en hygiënisch bewaren”. Vooruit, over die laatste opmerking zwijgen wij.
“Knoeien behoort tot het verleden.” O, wat mooi gezegd. “En dat is wel zo makkelijk!” Alweer dat makkelijk. Eigenlijk wel fijn, al dat gemak.
Dit was een kleine beschouwing over reclameteksten. Heeft u ook vermakelijke voorbeelden van zulk geraaskal, aarzel dan niet om te reageren. Hoe leger de taal, hoe voller de lach.
zaterdag 5 mei 2012
I don't remember the word I wished to say
I don’t remember the word I wished to say.
The blind swallow returns to the hall of shadow,
on shorn wings, with the translucent ones to play.
The song of night is sung without memory, though.
No birds. No blossoms on the dried flowers.
The manes of night’s horses are translucent.
An empty boat drifts on the naked river.
Lost among grasshoppers the word’s quiescent.
It swells slowly like a shrine, or a canvas sheet,
hurling itself down, mad, like Antigone,
or falls, now, a dead swallow at our feet
with a twig of greenness, and a Stygian sympathy.
O, to bring back the diffidence of the intuitive caress,
and the full delight of recognition.
I am so fearful of the sobs of The Muses,
the mist, the bell-sounds, perdition.
Mortal creatures can love and recognise: sound may
pour out, for them, through their fingers, and overflow:
I don’t remember the word I wished to say,
and a fleshless thought returns to the house of shadow.
The translucent one speaks in another guise,
always the swallow, dear one, Antigone....
on the lips the burning of black ice,
and Stygian sounds in the memory.
Osip Mandelstam
Note (A.S. Kline): Mandelstam uses the term Aonides for the Muses, so called because their haunt of Mount Helicon was in Aonia an early name for Boeotia. (See Ovid Metamorphoses V333, and VI 2). The Antigone referred to may be the daughter of Laomedon turned into a bird, Ovid VI 93 says a stork, rather than Sophocles’s Antigone. The crane or stork was associated with the alphabet. (See Graves: The White Goddess). In dark times the word is a bird of the underworld communing with the shades of the dead. Recognition is a key word for Mandelstam, see the poem 'Tristia'. He considers himself no longer mortal, beyond the living, and therefore inspired by the darkness, and not the light of love and recognition.
The blind swallow returns to the hall of shadow,
on shorn wings, with the translucent ones to play.
The song of night is sung without memory, though.
No birds. No blossoms on the dried flowers.
The manes of night’s horses are translucent.
An empty boat drifts on the naked river.
Lost among grasshoppers the word’s quiescent.
It swells slowly like a shrine, or a canvas sheet,
hurling itself down, mad, like Antigone,
or falls, now, a dead swallow at our feet
with a twig of greenness, and a Stygian sympathy.
O, to bring back the diffidence of the intuitive caress,
and the full delight of recognition.
I am so fearful of the sobs of The Muses,
the mist, the bell-sounds, perdition.
Mortal creatures can love and recognise: sound may
pour out, for them, through their fingers, and overflow:
I don’t remember the word I wished to say,
and a fleshless thought returns to the house of shadow.
The translucent one speaks in another guise,
always the swallow, dear one, Antigone....
on the lips the burning of black ice,
and Stygian sounds in the memory.
Osip Mandelstam
Note (A.S. Kline): Mandelstam uses the term Aonides for the Muses, so called because their haunt of Mount Helicon was in Aonia an early name for Boeotia. (See Ovid Metamorphoses V333, and VI 2). The Antigone referred to may be the daughter of Laomedon turned into a bird, Ovid VI 93 says a stork, rather than Sophocles’s Antigone. The crane or stork was associated with the alphabet. (See Graves: The White Goddess). In dark times the word is a bird of the underworld communing with the shades of the dead. Recognition is a key word for Mandelstam, see the poem 'Tristia'. He considers himself no longer mortal, beyond the living, and therefore inspired by the darkness, and not the light of love and recognition.
vrijdag 4 mei 2012
woensdag 2 mei 2012
Hjoed yn it Friesch Dagblad: Toonder, Toonder, Toonder
"Een stoet aan bijfiguren, van volks tot uiterst conservatief, geeft de twee nog meer kleur. U kent ze wellicht nog: butler Joost, commissaris Bulle Bas, burgemeester Dickerdack, ambtenaar Dorknoper, kunstenaar Terpen Tijn, professor Sickbock. En niet te vergeten markies Querulijn Xaverius de Canteclaer van Barneveldt, uit wiens naam al blijkt dat hij een raaskal is – maar een vermakelijke raaskal. “Voor ied’re bêtise trekt ’t Janhagel uit, / in menigtes of platte scharen, / met baldadig brallend stemgeluid, / dat ied’re courtoisie heeft laten varen,” bezingt de hooghartige edelman zijn afkeer van het gepeupel. En ook Heer Bommel is in zijn ogen minderwaardig."
dinsdag 1 mei 2012
Moarn: Skroeier oer de Fryske nasjonaliteit
"Hannen en fuotten jaan oan de Fryske nasjonaliteit moat altyd wêze. Lykwols hat soks benammen doel as der ek konkrete maatregels achterwei komme dy’t de Fryske taal en kultuer in bettere posysje besoargje yn Nederlân."
Abonneren op:
Posts (Atom)