In koarte notysje oer it Trillerfrysk

Even wat oantekeningen oer it Trillerfrysk. Wat is Trillerfrysk? Dat is it Frysk dat gaadlik is foar trillers. Better sein, foar net-al-te-literêre trillers. Want der binne ek literêre trillers. Trillerfrysk is foar in grut publyk. Ha, ha, Frysk en in grut publyk?

Okee, it is foar in sa grut mooglik publyk dat Frysk lêze wol. No moatte wy wol oppasse. It liket in contradictio in terminis: grut en Frysk, kwa publyk. Oan de oare kant, der is ek it fenomeen It wrede paradys (ferkeap sa’n 15.000 stiks?). It Frysk sels is in wreed paradys. No even ta de saak. Dy’t in populêre oarstalige massatriller oersette wol yn it saneamde Trillerfrysk, moat én tagonklik én goed Frysk skriuwe. Tagonklik, om’t de doelgroep yn it algemien mear acht slacht op plot en ferhaal as op taal. En goed, om’t wy it Frysk ek net wei hoege te smiten.

Ik brûk hjir mei opset sin ‘goed’ ynstee fan ‘geef’ Frysk. Geef Frysk is foar my it soart Frysk dat troch oaren wol Afûkfrysk neamd wurdt. Miskien is it ek wol Kalmafrysk, dat sille de Taalbazen wol witte. Foar dat optochte Frysk oer – optocht foar en nei de Twadde Wrâldoarloch, mei as doel it ferskil mei it Hollânsk sa grut mooglik te meitsjen – it Geef Frysk dus – set ik no mar it begryp ‘brûkber Frysk’. Dat is ek goed Frysk, mar minder ‘geef’ en minder ‘optocht om…’

Brûkber Frysk is dus it (myn) útgongspunt foar it Trillerfrysk yn Ynferno fan Dan Brown. Om no even konkreet te wurden: der binne wurden dy’t ik net brûk. Ea. Nea. Earne. Nearne. Sêft. Efter. Faaks. Lofts. Ris. Soks wurdt by my gewoan ‘brûkber’ Frysk: oait, noait, ergens, nergens, sacht, achter, miskien, links, in kear. Ik sil dêr grif net konsekwint yn wêze, mar der moat in kear in begjin mei makke wurde.

Itselde ferhaal mei haadwurden dy’t Kalmaësk en/of Afûkerich einigje op –ens en haadwurden dy’t idem dito einigje op –ings (meartal). By my wurdt it dan hast altyd –heid en –ingen. Ek dêr bin ik net konsekwint yn. ‘Grutskens’ bygelyks soe ik noait ferfange troch ‘grutskheid’. Freegje my net wêrom.

Koartsein: in foarse ynjeksje praattaal. Mar it moat net te gek wurde fansels. Lêstlyn wie der praat fan it talitten fan it wurd ‘gebeuren’ yn skreaun Frysk ynstee fan ‘barre’. Sjoch, jo kinne it ek te mâl dwaan wolle. Dus der binne grinzen. En de grammatikale eigenheiden, plus alle aparte útdrukkingen en siswizen en oare konstruksjes fan it Frysk, besykje ik safolle mooglik yn eare te hâlden – ek as ik se net faak oantref yn modern skreaun Frysk.

In moderne skriuwwize wol ôf fan de útgong -sk. Gigantysk wurdt dan gigantys. Dêr doch ik net oan mei, hoewol't ik de oanstriid begryp. Ik ha allinnich neat mei de konsekwinsje: dan wurdt it dus ek 'gigantise'. Nee, dat sjocht der net út.

Dat, it Trillerfrysk neffens myn resept sjocht der noch ‘tige’ Frysk út, soe ik sizze. It rekket allinnich wat nuvere oanwinsten kwyt. Der bliuwt fansels noch genôch stroffelmateriaal oer. Dochs. Plus guon dúdlike Hollânske ynslûpsels. ‘Langdon begûn te praten.’ Tsja, sis it mar? ‘Langdon sette út ein mei/te praten’? Neh.

Yn it Hollânsk begjinne jo no ien kear folle mear as yn it Frysk.