IJveraars voor het Stadsfries willen disclipine in de taalvarianten en subsidiëring door de overheid. De ‘Dach fan ut Stadsfries’ gokt op het verkeerde paard: de redding ligt juist in de anarchie van de straat.
Abe de Vries
Op 3 november wordt in de Franeker Martinikerk een ‘Dach fan ut Stadsfries’ gehouden. Die dag moet volgens de initiatiefnemers leiden tot meer aandacht van de gemeentelijke en provinciale overheid voor deze bijzondere Fries-Nederlandse mengtaal. Varianten worden onder meer in Dokkum, Leeuwarden, Harlingen, Franeker en Sneek in stadseigen geluiden gesproken, ongeveer door een derde van de inwoners. Maar net zoals het Fries raakt ook het Stadsfries minder in tel. Niet meer dan logisch dat er eens iemand roept: ‘Doe iets!’
Drijvende kracht achter de Stadsfriese dag is Taalburo Popkema van vertaler Anne Popkema, wiens uitgeverij ook tekende voor een pas verschenen vertaling van de volksverhalen van de gebroeders Grimm in het Stadsfries. Men wil onder meer met ambtenaren van provincie en gemeenten om de tafel, om ze voor te lichten over het Stadsfries en om van gedachten te wisselen over taalbeleid, projecten en subsidies.
De eerste wens is dat er een uniforme spelling wordt ontworpen voor de diverse varianten van het Stadsfries. Spellingsregels op dit terrein bestaan namelijk niet. Vraag je drie kenners van het Leewarders-Leewaddes-Liwwadders hoe ze hun taal schrijven, krijg je drie verschillende antwoorden. Daarnaast wordt de provincie uitgenodigd om de subsidieregelingen voor ondersteuning van de Friese taal open te stellen voor initiatieven op het gebied van het Stadsfries, bijvoorbeeld voor de subsidiëring van boekpublicaties.
Zoals bekend is dr. Frankenstein de man die weefsel dat niet leeft, toch tot leven wil brengen. Een voor de hand liggende opmerking luidt dat het Stadsfries geen schriftelijke traditie kent, nooit in schriftelijk gebruik is geraakt en ook nu niet als geschreven taal in gebruik is. Het is louter een spreektaal. In Fryslân zijn het Bildts en het Stellingwerfs ook kleinere talen, maar die bogen wel – nog steeds – op het geschreven woord. Waarom moet de Friese overheid steunen wat niet bestaat?
Men kan tegenwerpen dat het juist hoog tijd wordt om te bevorderen dat het Stadsfries meer wordt geschreven. Bijvoorbeeld op sociale media. Het gaat dan niet over het bieden van goede zorg aan een bestaande, levende sociale praktijk. Men vraagt van de overheid nogal wat: om op basis van hearsay – ‘jongeren’ zouden sturing nodig hebben van hun dialectisch taalgebruik op Instagram en WhatsApp – een nieuwe schriftpraktijk te creëren. Die kan verder nergens in wortelen en wacht daarom waarschijnlijk slechts een kort, pijnlijk, ambtelijk en kunstmatig bestaan.
Effectieve bevordering van het Stadsfries richt zich vooral op promotie van de spreektaal. Niet alleen op het vastleggen en het op geluidsdragers uitdragen ervan, maar op maatregelen en middelen die ertoe leiden dat de taal meer wordt gesproken. En gezongen: popmuziek is een verleidelijke taalverspreider. Het Stadsfries is de taal van de club, de kroeg en het sportveld. De anarchie van de straat, daar moet je zijn. En men is zich bewust van de verschillen, het Harlingers is anders dan het Franekers. Daaraan ontlenen mensen een deel van hun zelfgevoel. Uniforme spellingsregels en bijbehorende uniforme grammatica helpen daarbij juist niet. Jongeren met name staan niet bekend als grote liefhebbers.
Het ‘cultureler’ willen maken van een taal kan zeker een belangrijk bestuursdoel zijn. Je komt behalve bij popconcerten al gauw terecht bij lezingen, burgemeesterstoespraken, poetry slams, films, prijzen, voordrachten en cursussen. Gemeentebesturen en groepen burgers hebben daarin een rol. Maar het is nu eenmaal zo dat diezelfde activiteiten ook in het Engels, Nederlands of Fries kunnen. De publieke concurrentie van talen wordt vergroot, wat voor het Fries een probleem kan worden. Wat in dat kader de ‘Dach fan ut Stadsfries’ ook niet helpt, is het openlijk willen meeliften op de bestaande subsidieregeling voor het Fries. Die regeling heeft andere prioriteiten.
Friesch Dagblad (26 oktober 2018)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten