Mienskip of minsken

Lêstlyn ha ’k it hân oer it moadeferskynsel ‘ferbining’. Like slim yn ’e moade is it ferskynsel ‘mienskip’. Sûnt it bidbook fan LF2018 is it opmarsjearjen fan dat wurd yn kranten, blêden, op tillevyzje en op ynternet net te kearen, ik hoech gjin war te dwaan om dat oan te toanen. Wêr komt it wei en wêrom is it in wurd dat no hast wolris ta kin mei in ûnske minder? 

It Frysk brûkt ‘mienskip’ tradisjoneel eins inkeld as part fan it wurd ‘doarpsmienskip’, of as oantsjutting fan ien of oar organisatoarysk ferbân, in klup, in feriening (Jongfryske Mienskip). Yn beide gefallen suggerearret it in foarm fan ienheid: wat ferbynt – dêr hast ’m wer – is belangriker as wat skiedt. 

Gjin wûnder dat in kommersjeel barren as LF2018 der swier op ynset hat. Wa wol no net wat út ’e wei sette foar ‘ús allegear’? Wa weaget it om krityk te hawwen op wat optúgd wurdt foar ‘ús allegear’? En de kassa’s rinkelen. 

Taalgebrûk kin ferrifeljend wêze. Yndrukken ûntstean litte sûnder dat jo dat dalik yn ’e rekken hawwe. ‘Mienskip’ ferberget it deasimpele feit dat it neat konkreets en oanwiisbers betsjut, sadree’t it feralgemienisearre wurdt. Yn dat gefal wurdt ‘mienskip’ gau in machtswurd, in manipulaasjewurd – ast it net iens bist mei de wurdbrûker, setst dysels bûten it imazjinêre mar dêrom net minder machtige kollektyf-dêr’t-wy-dochs-allegear-ta-hearre. De doelen-dêr’t-wy-allegear-nei-stribje komme dan automatysk op spande foet te stean mei dyn doelen. En do komst bûtenspul te stean.

‘Mienskip’, sa’t it de lêste jierren ynset en brûkt wurdt, is krekt as de freonskip út it bekende liet fan Het Goede Doel út de tachtiger jierren in yllúzje – mar wol in skealike.  

Gewoan, natuerlik, net-oerspand, net-ideologysk, net-kultuerkommersjeel fersmoarge taalgebrûk hat it oer ‘de minsken’. ‘De minsken wolle ornaris wêze dêr’t se net binne’, stiet op in plakette op it stasjon yn Ljouwert. Net: de mienskip nimt hjir de trein. Jo begjinne jo taspraak of iepeningswurdsje net mei: ‘Bêste mienskip’. Jo sizze: ‘Bêste minsken’. De iennichste kollektive eigenskip dêr’t dan nei ferwiisd wurdt, neist de bêstens, is it minsk-wêzen fan lêzer, sjugger of taharker. Dy’t dermei bedoeld wurde, kinne wol tafallich allegear Friezen wêze, of allegear lid fan de geitefok, mar dêr seit de oansprekfoarm neat oer. 

‘De minsken’ lit my en myn selsbyld yn har wearde – besiket net om my in beskaat ‘ik’ oan te praten en op te kringen wêryn’t ik noch op oare manieren itselde wêze (moatte) soe as oaren. Folle better! Of net? 

Partij politisy, organisaasjes, media, stiftingen, ferieningen – der komt gjin ein oan – tinke fan net. Dy hawwe nammentlik net my op it each. Se sprekke my net oan as yndividu, mei syn eigen eigenaardichheden en mieningen en healwize bûtenslaggen. Nee, dy klups wolle in lyts stikje fan my misbrûke – amputearje - foar har eigen foardiel. Om der goede sier mei te meitsjen, om mear subsydzjejild los te krijen, om oarstinkenden de bek te binen. Myn Frysk wêzen, dêr giet it dan meastal om. Of ek wol: myn ynwenner-wêzen fan de Provinsje Fryslân. Myn ‘foar ús allegear’ wêzen, sis mar – mar dan wol sa’t sy it hawwe wolle. 

‘Ik wol wat foar de mienskip betsjutte’, hearde ik okkerdeis in kollega sizzen. Foar dy kollega skriuw ik dit stikje. Ik ha net frege wat oft de kollega mei ‘de mienskip’ krekt bedoelde, mar dat sil wol sokssawat as ‘elkenien’ west hawwe. Sis dan tenei gewoan: ik wol wat foar de minsken betsjutte.


.