woensdag 30 april 2014
Woven Hand - Dirty Blue
This fear is only the beginning
All for the loving hand
Yes I smile and I agree
It is a good night to shiver
A good tongue might make it right
All I've said above a whisper
There is a sorrow to be desired
To be sorrows desire
There is a sorrow to be desired
To be sorrows desire
What they say is true
It is a dirty blue
This color around you
Your curled up warm
In your own little corner of Sodom
Did you agree to believe
This fall has no bottom
There is a sorrow to be desired
To be sorrows desire
There is a sorrow to be desired
To be sorrows desire
All we move by the book of numbers
I'm held together by string
I hear not the voices of others
The bells of Leuven ring
Fear not the faces of brothers
I've come apart it seems
I see not the faces are covered
And I, I'm in your amber ring
Your amber ring...
What they say is true
It is a dirty blue
This color around you
There is a sorrow to be desired
To be sorrows desire
There is a sorrow to be desired
To be sorrows desire
dinsdag 29 april 2014
zaterdag 26 april 2014
Noardlike elegyen
Keningsdei
1
Dy’t my in tou tasmiet, is wetter ûnder de brêge.
Balie bezoeken? Maak dan beslist eerst een afspraak.
Faaks tinkst, it is in kwestje fan wurdearring.
It hûs is in binde. Mar sa is ’t libben boppe Swol:
neat wurdt útbetelle sûnder VAR-ferklearring.
Stel: do libbest noch. Wurkest by in lyts deiblêd.
Do hast gjin paranormale jeften. Kinst skriuwe,
hoewol, dat is in kwestje fan smaak. Dowen
spatte op fan de timpel yn it sintrum fan de stêd –
gjin dieretún, gjin liuwen – krekt op it stuit datsto
dêr delkomst – en dan blykt: ’t is Keningsdei,
te werkennen oan de droan (noait wer oarloch!)
fan sjongerijen foar in royale soan. Ik krûp mar
wei achter it readflewielen gerdyn fan wat ferline
hjit. In oar feest sit der net yn. Jou my del. Ferdwyn.
2
Op in stuit hat men genôch. Ferbaarnd as men is
op in plein foar in finzenis – sa’t Giordano ferwaait
en plein publique. Jins wurden, tsjêf út in braakhok
dat skjin moast, neffens hjitting fan de klyk (in heit,
boer of hannelsman), se fleane nachts yn rigels
oer it jiskefabryk nei in útreind gedicht: in ynferno
fan duorsumens op it plattelân. Nei in autorit bikt
men wat einen út ’e grille. Deromhinnedraaierich
waait de wynmûnewyn om de ôfskafte poëzijpriis. Do
bist twa letters fan ’t universeel ferleard alfabet.
Gjin leger achter myn taal. Net in letter fan de wet
seit my te bûgjen foar de histoaryske werklikheid.
De bontmûtsen rinne by ’t winter oer it iis. Har liet
knapt tusken de tosken fan de reidfernaggelaar
yn dizze úthoeke fan it keninkryk. Wês stil. Ik sliep.
3
O, Campo dei Fiori – de fjoeren baarne op ’e deltadyk.
In enkête freget: ,,Vindt u nieuwe, goed ingepaste
wegen een verrijking van het landschap?” Moraal
wie net inkeld yn 1600 iepentlik fan illestyk.
It is maaie – hearsto de hjerstskreau fan de hauk,
blau, as in ûnsichtbere stoarm, kommend út see?
Pompeï bedobbet ús mei hast ûnmjitbere jiske,
by nacht, by dei, 24-7, as in trochrinnend 9-11.
Jûn komme Rients, Jan en Klaaske op ’e tillevyzje.
De sirkel is rûn. Hat God gelyk, of de regiofyzje?
En doe’t sy der noch wie, wie it Keninginnedei.
Mar ik sliep djip. Ik sweevje heech yn stofdeeltsjes
oer myn bouën, rjochthoeken, kassen, ljochtseeën,
fertsjinmodellen. Voor contact met de belastingdienst
belt u gratis. Ik baarn hjir – ik ferbaarn hjir op dit plein.
4
Se komme sa fier as Hamburg wei, en út Bremen.
Se komme út Dortmund en Kopenhagen wei
om de fjoeren oan te stekken. En se sille gnize
om de huzeprizen. Se sille gnize om de skriezen.
Mar de enkête, dy sil lykwichtich wêze,
want skjintme – skjintme hat in Frysk gesicht.
Marchje wie gjin maagd mear. Der is in moannekrater
op 103 graden easterlingte, 36 graden noarderbreedte.
In wite dwerch gûlt yn it midden fan dit gedicht.
Hoe mjitte wy ússels? Hoe tinke wy te witten?
’t Is Keningsdei. De Majesteit hâldt rekkening mei
godlike opstoppingen. Doe aangifte vóór 1 april.
Yn de Riedpolder, jûns let, falle alle greidfûgels stil
en op ’e âld moldyk ferken ik de binnenkant
fan in útsûgd eineaai, fûn tusken gers en tikselblêd.
.
1
Dy’t my in tou tasmiet, is wetter ûnder de brêge.
Balie bezoeken? Maak dan beslist eerst een afspraak.
Faaks tinkst, it is in kwestje fan wurdearring.
It hûs is in binde. Mar sa is ’t libben boppe Swol:
neat wurdt útbetelle sûnder VAR-ferklearring.
Stel: do libbest noch. Wurkest by in lyts deiblêd.
Do hast gjin paranormale jeften. Kinst skriuwe,
hoewol, dat is in kwestje fan smaak. Dowen
spatte op fan de timpel yn it sintrum fan de stêd –
gjin dieretún, gjin liuwen – krekt op it stuit datsto
dêr delkomst – en dan blykt: ’t is Keningsdei,
te werkennen oan de droan (noait wer oarloch!)
fan sjongerijen foar in royale soan. Ik krûp mar
wei achter it readflewielen gerdyn fan wat ferline
hjit. In oar feest sit der net yn. Jou my del. Ferdwyn.
2
Op in stuit hat men genôch. Ferbaarnd as men is
op in plein foar in finzenis – sa’t Giordano ferwaait
en plein publique. Jins wurden, tsjêf út in braakhok
dat skjin moast, neffens hjitting fan de klyk (in heit,
boer of hannelsman), se fleane nachts yn rigels
oer it jiskefabryk nei in útreind gedicht: in ynferno
fan duorsumens op it plattelân. Nei in autorit bikt
men wat einen út ’e grille. Deromhinnedraaierich
waait de wynmûnewyn om de ôfskafte poëzijpriis. Do
bist twa letters fan ’t universeel ferleard alfabet.
Gjin leger achter myn taal. Net in letter fan de wet
seit my te bûgjen foar de histoaryske werklikheid.
De bontmûtsen rinne by ’t winter oer it iis. Har liet
knapt tusken de tosken fan de reidfernaggelaar
yn dizze úthoeke fan it keninkryk. Wês stil. Ik sliep.
3
O, Campo dei Fiori – de fjoeren baarne op ’e deltadyk.
In enkête freget: ,,Vindt u nieuwe, goed ingepaste
wegen een verrijking van het landschap?” Moraal
wie net inkeld yn 1600 iepentlik fan illestyk.
It is maaie – hearsto de hjerstskreau fan de hauk,
blau, as in ûnsichtbere stoarm, kommend út see?
Pompeï bedobbet ús mei hast ûnmjitbere jiske,
by nacht, by dei, 24-7, as in trochrinnend 9-11.
Jûn komme Rients, Jan en Klaaske op ’e tillevyzje.
De sirkel is rûn. Hat God gelyk, of de regiofyzje?
En doe’t sy der noch wie, wie it Keninginnedei.
Mar ik sliep djip. Ik sweevje heech yn stofdeeltsjes
oer myn bouën, rjochthoeken, kassen, ljochtseeën,
fertsjinmodellen. Voor contact met de belastingdienst
belt u gratis. Ik baarn hjir – ik ferbaarn hjir op dit plein.
4
Se komme sa fier as Hamburg wei, en út Bremen.
Se komme út Dortmund en Kopenhagen wei
om de fjoeren oan te stekken. En se sille gnize
om de huzeprizen. Se sille gnize om de skriezen.
Mar de enkête, dy sil lykwichtich wêze,
want skjintme – skjintme hat in Frysk gesicht.
Marchje wie gjin maagd mear. Der is in moannekrater
op 103 graden easterlingte, 36 graden noarderbreedte.
In wite dwerch gûlt yn it midden fan dit gedicht.
Hoe mjitte wy ússels? Hoe tinke wy te witten?
’t Is Keningsdei. De Majesteit hâldt rekkening mei
godlike opstoppingen. Doe aangifte vóór 1 april.
Yn de Riedpolder, jûns let, falle alle greidfûgels stil
en op ’e âld moldyk ferken ik de binnenkant
fan in útsûgd eineaai, fûn tusken gers en tikselblêd.
.
Ut klearebare fernielsucht
In pear dagen lyn wie ik mei in pear freonen wer ris yn de Riedpolder, dat is it lege lân oan wjerskanten fan de Ried, de feart fan Frjentsjer nei Winaam. Op it stik fan it waar wie it in ûnrêstige middei. Boppe Harns reinde it, de wyn wie súdeast, dat faaks soene wy it wol droech hâlde. Mar de see kearde de buien op en de wyn waard deromhinnedraaierich. Hy blies it reinwetter dochs ús kant op.
Likegoed koene wy even de stân fan saken opnimme. In protte greidefûgels. Ljippen sloegen fûl op mûzebiters. Strânljippen wiene der, ûnderskate soarten einen, en ek giele fûgeltsjes dêr’t ik de namme net mear fan wit. De lêste sinne blonk op de kassen ûnder Seisbierrum en yn de fierte waard it swarte silûet fan de Harnzer haven hieltyd grizer.
Berjochten yn ’e krante: okkerdeis is wer mear as fjirtich hektare Seisbierrumer grûn ferkocht oan in grienteboer om der kassen op te bouwen. En it jiskefabryk fan Omrin yn Harns – troch Albertina Soepboer en my oait, mei in ferwizing nei Lord of the Rings fan Tolkien, ‘it sliepeleaze kwea’ doopt – hat bekendmakke dat it tenei rotsoai út it bûtenlân ymportearje sil. Om’t de helske, fersmoargjende masine oars net rendearje kin.
Dêr waard al foar de bou foar warskôge. Mar it wie doe fansels net wier, neffens de direkteuren, de foarljochters en de politisy. En der wie wol mear net wier. Bygelyks it praatsje fan Omrin oer de hichte fan de skoarstien. Dy is mar 44 meter, mar tanksy ‘nije techniken’ dy’t gassen de hichte yn stjitte soene, soe de eigentlike (‘firtuele’) hichte wol mear as 120 meter wurde. Ha, ha, ha.
It histoaryske boerelân om Winaam hinne, myn bertedoarp, is it ôffierputsje fan Fryslân wurden. Rintmasterskip is hjir – lykas op safolle oare plakken yn de provinsje – in wurd sûnder ynhâld. It is gebiet dêr’t op syn dúdlikst bliken docht dat Fryslân in skynpolityk foar it lânskip oer fiert. De mûle is goed, mar werklik al it oare is om te gûlen.
Op de weromreis fûnen wy, midden op de moldyk oan de súdkant fan de Ried, net fier fan Getswerdersyl – oait in prachtige slûs yn de Slachtedyk, dêr’t yn de tachtiger jierren út klearebare fernielsucht mar in daam fan makke is – ferskûle yn heech gers en tikselblêd in út in nêst rôve en leechsûgd eine-aai.
.
Likegoed koene wy even de stân fan saken opnimme. In protte greidefûgels. Ljippen sloegen fûl op mûzebiters. Strânljippen wiene der, ûnderskate soarten einen, en ek giele fûgeltsjes dêr’t ik de namme net mear fan wit. De lêste sinne blonk op de kassen ûnder Seisbierrum en yn de fierte waard it swarte silûet fan de Harnzer haven hieltyd grizer.
Berjochten yn ’e krante: okkerdeis is wer mear as fjirtich hektare Seisbierrumer grûn ferkocht oan in grienteboer om der kassen op te bouwen. En it jiskefabryk fan Omrin yn Harns – troch Albertina Soepboer en my oait, mei in ferwizing nei Lord of the Rings fan Tolkien, ‘it sliepeleaze kwea’ doopt – hat bekendmakke dat it tenei rotsoai út it bûtenlân ymportearje sil. Om’t de helske, fersmoargjende masine oars net rendearje kin.
Dêr waard al foar de bou foar warskôge. Mar it wie doe fansels net wier, neffens de direkteuren, de foarljochters en de politisy. En der wie wol mear net wier. Bygelyks it praatsje fan Omrin oer de hichte fan de skoarstien. Dy is mar 44 meter, mar tanksy ‘nije techniken’ dy’t gassen de hichte yn stjitte soene, soe de eigentlike (‘firtuele’) hichte wol mear as 120 meter wurde. Ha, ha, ha.
It histoaryske boerelân om Winaam hinne, myn bertedoarp, is it ôffierputsje fan Fryslân wurden. Rintmasterskip is hjir – lykas op safolle oare plakken yn de provinsje – in wurd sûnder ynhâld. It is gebiet dêr’t op syn dúdlikst bliken docht dat Fryslân in skynpolityk foar it lânskip oer fiert. De mûle is goed, mar werklik al it oare is om te gûlen.
Op de weromreis fûnen wy, midden op de moldyk oan de súdkant fan de Ried, net fier fan Getswerdersyl – oait in prachtige slûs yn de Slachtedyk, dêr’t yn de tachtiger jierren út klearebare fernielsucht mar in daam fan makke is – ferskûle yn heech gers en tikselblêd in út in nêst rôve en leechsûgd eine-aai.
.
vrijdag 25 april 2014
zondag 20 april 2014
zaterdag 19 april 2014
Fuotbalje
No’t ik, foar ’t keamersrút
fan de ôfbraakflat, ferdjipping twa,
yn Zaandam-East
te dreamen stean,
de lippen net
om ’t útein fan in sigaret – ferbean,
want min foar ’t slim teheist’re hert –
sjoch ik wat ik eartiids die:
ik draafde hurd, ik skoarde folle,
lykas dêr op ’t fjild myn jongste soan.
Hy kapt en tikt en draait, oant
in oar yn 't potsje lef
in foet útstekt en hy mei hege
wanhoopshannen falt en himels brekt.
Op datselde tragysk stuit
riist der as in spotske helikopter op
in mok foar it balkon,
roppend ,,Do bist top!”
en ik wit net
oft it de fûgel is dy’t skreaut
of myn eigen âlde kop.
.
vrijdag 18 april 2014
En no wol BfF ynienen ék wol sutelje
De Sutelaksje hawwe guon noait entûsjast oer west. Dat freegjen oan de doarren, it is in âldmoadrich slepen en tôgjen. En dan dy kroaden! It is yts fan ó sa lang lyn. In imago-kwestje. Dêrom stekt de provinsje gjin sint yn de Sutelaksje en sil takom jier de lêste kear wêze dat yn seis wike tiid hûndert doarpen it evangeelje fan it Frysk lêzen brocht wurdt troch hast twatûzen frijwilligers. Mar wat is it alternatyf?
Wol wat nuver, oars, dat de provinsje nei bûten ta reklame makket mei syn grutte rykdom oan doarpen, mar binnenskeamers safolle muoite hat mei de sutelkultuer fan de buorrens. It is in praktyk dy’t net los te sjen falt fan de ‘mienskip’, tusken twa heaken ek it tema dit jier fan it Frysk Festival. Wc-papier ferkeapje foar de fuotbalklub, handoeken foar tsjerke en de lotto ophelje foar Doarpsbelang of de keatsferiening. Wêr’t it yn al dy moaie Fryske doarpen op oankomt binne de tûzen-en-ien aktiviteiten fan lytse ferienings en krekt dêrfan soe de Sutelaksje mear gebrûk meitsje kinne.
It taalbefoarderjend risseltaat fan de Sutelaksje is simpel te mjitten en bestiet út it grutte oantal boeken dat jierliks oan de doar ferkocht wurdt, foar it meastepart oan minsken dy’t net gau út harsels om in Frysk boek nei de boekhannel stappe. De Sutelaksje is dêrmei de meast effektive foarm fan taalbefoarderingspolityk dy’t Frysksinnich Fryslân yn ’e rin fan de jierren betinke kinnen hat.
Wol hat de stichting It Fryske Boek, sûnt jier en dei de útfierder fan de Sutelaksje, de lêste jierren muoite om genôch frijwilligers te finen. Minsken binne mear op harsels, ek op de doarpen mei harren mienskipssin. Der moat tsjintwurdich in krystbeam oan foarlêsjûnen en literêre optredens by opset wurde om it publyk it hûs út te krijen. De Sutelaksje koe harsels altyd wol bedrippe, mar dat is net mear sa en as de foartekens net lige, sil It Fryske Boek meikoarten by Tresoar ûnderbrocht wurde en ferliest it syn selsstannige posysje.
Om’t de provinsje de Sutelaksje in oerlibbe fenomeen fynt, en it suteljen tafallich wol de raison d’être is fan It Fryske Boek, sille sawol de stifting as it suteljen sels in yngripende modernisearring ûndergean moatte. Of ferdwine, dat kin ek noch. It hoe en wat is noch net útiten en it is ûnwis hoe’t Deputearre Steaten hjir yn steane. Dêrom is it goed om de wichtichste fraach helder te krijen. Hoefolle ‘berik’ kin in Sutelaksje-nije-styl krije, mei oare wurden: hoefolle hat de provinsje foar dizze taalbefoardering- yn-optima-forma oer?
It soe der net om gean moatte de Sutelaksje te beheinen ta in folle lytser tal plakken dat besutele wurdt. De minimale opsje is sutelje yn in pear gemeenten, mar dan is ek wat de media oanbelanget de attinsjewearde derôf en wurdt it pas werklik de folklore dêr’t it no wolris foar fersliten wurdt.
In better model giet út fan behâld fan berik en it beteljen fan frijwiligers en harren ferienings út de boekferkeap wei. Miskien skrikke de idealisten hjirfan. Sy binne al dy jierren net in sint better wurden fan it oanpriizgjen fan Fryske boeken. Mar ek sy sille begripe dat de wâl it skip keart.
De personiele organisaasje soe foar in part oerhevele wurde kinne nei bygelyks ferienings fan doarpsbelangen, dy’t foar eigen rekken wol sutelje wolle. It Fryske Boek soe dat yn ’e takomst organisearje en begeliede kinne. Miskien soe it ek wat wêze om in part fan de suteltrajekten\ te riden mei (hier)buskes, dêr’t de minsken mei lâns de doarren geane. Politike en finânsjele stipe fan de provinsje is yn alle gefallen ûnmisber en ek útjouwers soene by in fernijde opset belutsen wurde kinne.
Wêrom net in wat positivere ynstek? It suteljen is in wichtige taalympuls foar doarpen en plattelân, it suteljen ôfskaffe soe in ferkeard sinjaal wêze. ‘Hâld mar op mei jim taalmissy, minsken, wy rêde it dochs net op.’ Dat klinkt der yn troch, ek al sil it net sa bedoeld wêze. Oan dat boadskip soe de Sutelaksje net opoffere wurde moatte, dêrfoar is de betsjutting fan dy perioade fan kollektive sutelwiken foar it Frysk lêzen te grut.
LC, 14 oktober 2008
Abe de Vries
donderdag 17 april 2014
Iosip Brodsky - Elegy
Myn leafste, de kroech is noch deselde,
deselde rotsoai siert de muorren noch,
deselde prizen. Bett’re wyn miskien?
Ik tocht fan net; net better en net minder.
In status quo, en och, sa heart it ek.
In loftpiloat sit iensum en allinne,
as in fallen ingel, drinkt syn wodka.
Fioelen wurkje yn op myn ferbylding,
fanwege eartiids. Bûten tekenje
har keine wite dakken ôf, en earne
begjint in klok te lieden. ’t Is al nacht.
Wêrom liigdest? Wêrom kin ik langer net
in leagen fan de wierheid ûnderskiede,
en easkje ik nije wurden, hieltyd wer,
doofde, frjemde en dij ûnbekende,
mar wurden dy’t, as yn ’t ferline,
inkeld komme kinne út dyn mûle.
[Iosip Brodsky]
deselde rotsoai siert de muorren noch,
deselde prizen. Bett’re wyn miskien?
Ik tocht fan net; net better en net minder.
In status quo, en och, sa heart it ek.
In loftpiloat sit iensum en allinne,
as in fallen ingel, drinkt syn wodka.
Fioelen wurkje yn op myn ferbylding,
fanwege eartiids. Bûten tekenje
har keine wite dakken ôf, en earne
begjint in klok te lieden. ’t Is al nacht.
Wêrom liigdest? Wêrom kin ik langer net
in leagen fan de wierheid ûnderskiede,
en easkje ik nije wurden, hieltyd wer,
doofde, frjemde en dij ûnbekende,
mar wurden dy’t, as yn ’t ferline,
inkeld komme kinne út dyn mûle.
[Iosip Brodsky]
woensdag 16 april 2014
Iosip Brodsky - Dido en Aeneas
De grutte man seach út it rút,
mar foar har hold de wrâld op by de seame
fan syn brede Grykse tunika
dy’t troch de rykdom fan syn ploaien like op in
stilsteande see.
Mar hy
seach út it rút en syn blik wie no
sa fier fuort fan dit plak dat syn lippen
har ferhurden as in skulp dêr’t in
rûzjen yn skûlet, en de kym wie yn syn beker
sûnder ferwegen.
Mar har leafde
wie net mear as in fisk, dy’t faaks wol by steat wie
achter syn skip oan de see yn te dûken,
de weagen te trochsnijen mei in linich liif
en him, miskien, sadwaande yn te heljen, mar hy,
hy stapte yn gedachten al oan lân.
En de see waard ta in see fan triennen.
Mar, sa’t men wit, begjint krekt op it stuit
fan de wanhope altyd in geunstige wyn
te waaien. En de grutte held
ferliet Kartago.
Sy stie
foar de brânsteapel dy’t har soldaten
by de stedsmuorre oanstutsen hiene
en seach hoe’t yn de dizige glom fan de brânsteapel,
dy’t beve tusken fjoer en reek,
Kartago lûdleas ferbrokkele
ieuwen foar de wytging fan Kato.
[Iosip Brodsky] .
mar foar har hold de wrâld op by de seame
fan syn brede Grykse tunika
dy’t troch de rykdom fan syn ploaien like op in
stilsteande see.
Mar hy
seach út it rút en syn blik wie no
sa fier fuort fan dit plak dat syn lippen
har ferhurden as in skulp dêr’t in
rûzjen yn skûlet, en de kym wie yn syn beker
sûnder ferwegen.
Mar har leafde
wie net mear as in fisk, dy’t faaks wol by steat wie
achter syn skip oan de see yn te dûken,
de weagen te trochsnijen mei in linich liif
en him, miskien, sadwaande yn te heljen, mar hy,
hy stapte yn gedachten al oan lân.
En de see waard ta in see fan triennen.
Mar, sa’t men wit, begjint krekt op it stuit
fan de wanhope altyd in geunstige wyn
te waaien. En de grutte held
ferliet Kartago.
Sy stie
foar de brânsteapel dy’t har soldaten
by de stedsmuorre oanstutsen hiene
en seach hoe’t yn de dizige glom fan de brânsteapel,
dy’t beve tusken fjoer en reek,
Kartago lûdleas ferbrokkele
ieuwen foar de wytging fan Kato.
[Iosip Brodsky] .
zondag 13 april 2014
De see sjen
Net inkeld de twa hazze-earen fan april
wachtsje op de sâlte wyn út see.
Tusken de âlde âlde en de âlde nije dyk
nimt de jûnssinne it lân geweken.
Rûnom, en yn myn oranje daksrút,
is grûn, iepenteard en neaken.
Tefolledagentiid. Mar ik kom dy tsjin,
do nimst wurden wei út in bange taal,
út it pún, dat om myn foarpost draait.
Learde ik mar de fêste baan te feroarjen
fan it bloed, dan koe ik wrâlds rin
ek eigenhannich omkeare.
Foar’t it rispjen begjint - earst
it opwouterjen fan in fulkanysk fossyl,
dan wer herteklopje út ’e folop,
sigeseagje oer goederjouske bou,
net fan earne wei, mar earne hinne –
ets ik de delgeande sinne yn it hoekbeslach
fan it oantinken. Falsk as in sjamme
song ik oer tûke protter en trêftige ruter;
ik fleach oer it fjild, ik ferfjouwere
myn bêste jierren yn de moerassen
fan in oar syn farske polder, jeiend
achter de siken op dearinnend spoar.
Geandewei slûpt no de stilte oer it gea,
dy’t meinimt, lykas de nacht de dei,
hast ûngemurken, dat by âlds ferjitten
lyts ljocht fan my. Dat sil de kânsen keare,
dat nimt it nije libben mei
– dat lit my de see sjen –
.
wachtsje op de sâlte wyn út see.
Tusken de âlde âlde en de âlde nije dyk
nimt de jûnssinne it lân geweken.
Rûnom, en yn myn oranje daksrút,
is grûn, iepenteard en neaken.
Tefolledagentiid. Mar ik kom dy tsjin,
do nimst wurden wei út in bange taal,
út it pún, dat om myn foarpost draait.
Learde ik mar de fêste baan te feroarjen
fan it bloed, dan koe ik wrâlds rin
ek eigenhannich omkeare.
Foar’t it rispjen begjint - earst
it opwouterjen fan in fulkanysk fossyl,
dan wer herteklopje út ’e folop,
sigeseagje oer goederjouske bou,
net fan earne wei, mar earne hinne –
ets ik de delgeande sinne yn it hoekbeslach
fan it oantinken. Falsk as in sjamme
song ik oer tûke protter en trêftige ruter;
ik fleach oer it fjild, ik ferfjouwere
myn bêste jierren yn de moerassen
fan in oar syn farske polder, jeiend
achter de siken op dearinnend spoar.
Geandewei slûpt no de stilte oer it gea,
dy’t meinimt, lykas de nacht de dei,
hast ûngemurken, dat by âlds ferjitten
lyts ljocht fan my. Dat sil de kânsen keare,
dat nimt it nije libben mei
– dat lit my de see sjen –
.
zaterdag 12 april 2014
donderdag 10 april 2014
woensdag 9 april 2014
maandag 7 april 2014
zondag 6 april 2014
zaterdag 5 april 2014
De falske Fryske tsjinstelling
Wêrom liket dizze provinsje bytiden in provinsje te wurden fan de skyn? De moaiskyn, de bûtenkant, de fassade, it ferkeappraatsje en it sneinske gesicht? Ik sil dy boude ferûnderstelling oan de hân fan trije punten taljochtsje. Bûter by de fisk.
Earstens: belied liket bytiden gjin antwurd op de werklikheid te wêzen, mar benammen de kleau te ferbergjen tusken wat der bart en wat eins winsklik is. Foarbyld: it jiskefabryk yn Harns. In dom, fersmoargjend ding dat by de bou al oerstallich wie en dat wilens, lykas al dalik foarsein, rotsoai oanlûkt út it bûtenlân wei.
Twads: útdroegen stânpunten binne hieltyd faker folslein kontrêr oan fêstleine doelstellingen. Foarbyld: It Fryske Gea, dat it Fryske lânskip beskermje moat, mar dat no foar de bou fan oeral groepkes wynmûnen pleitet, ûnder ferwizing nei in ‘enkête’ ûnder de leden.
Treds: saneamde oplossingen hawwe gjin effekt op de problemen dêr’t se foar bedoeld wiene, mar pakke wol dúdlik desastreus út foar saken dy’t weardefol binne. Foarbyld: de fjouwerbaans Sintrale As fan ergens nei nergens, op kosten fan in heus Nasjonaal Lânskip. Of nim de ôfskaffing fan de Sutelaksje, mei ynsakjende boekferkeap as gefolch.
Wat giet der hjir dan sa mis? Der binne guon, dy wolle hawwe, it Fryske probleem is de wrakseling tusken konservearje (‘it Frysk-eigene behâlde’) en modernisearje (‘mei de grutte wrâld mei moatte’). Even yn betrouwen: dat is in falske tsjinstelling. Al sûnt de oarloch wurdt de krite hjir oerspield troch de iene nei de oare modenisearringsweach, ja, Friezen binne kampioen yn modernisearjen. En fan betsjuttingsfol tsjinakseljen fan konservativen ha ik noch noait wat fernommen. Alles moat en sil fuort, wei en om. Salang’t it mar as ‘modern’ en ‘dynamysk’ ferkocht wurde kin.
De achtergrûn dêrfan is net in wrakseling mei, of ferset tsjin, de moderniteit, mar misbegryp, of gebrek oan besef, fan eigenwearde. It makket dat te uzes gauris ferkearde keuzes makke wurde. Dy moatte dan mei krompraat wer rjochtpraat wurde. Dêrfandinne dy skyn dêr’t ik it saniis oer hie. Dy’t blyn is foar eigen rykdom en kwaliteiten, kin net allinnich gjin rem sette op ‘fernijing’; dy sil benammen net kieze kinne foar it soart fernijing dat wól noadich is.
Lit ús hoopje dat ‘2018’ net it folgjende probleem wurdt dat as in oplossing bedoeld wie. Selsfernijing, dat wie yn it begjin de ynstek. De resinte fokus op regiomarketing, besyksifers en ynvestearringsoerskotten, it wiist faaier as faai.
.
Earstens: belied liket bytiden gjin antwurd op de werklikheid te wêzen, mar benammen de kleau te ferbergjen tusken wat der bart en wat eins winsklik is. Foarbyld: it jiskefabryk yn Harns. In dom, fersmoargjend ding dat by de bou al oerstallich wie en dat wilens, lykas al dalik foarsein, rotsoai oanlûkt út it bûtenlân wei.
Twads: útdroegen stânpunten binne hieltyd faker folslein kontrêr oan fêstleine doelstellingen. Foarbyld: It Fryske Gea, dat it Fryske lânskip beskermje moat, mar dat no foar de bou fan oeral groepkes wynmûnen pleitet, ûnder ferwizing nei in ‘enkête’ ûnder de leden.
Treds: saneamde oplossingen hawwe gjin effekt op de problemen dêr’t se foar bedoeld wiene, mar pakke wol dúdlik desastreus út foar saken dy’t weardefol binne. Foarbyld: de fjouwerbaans Sintrale As fan ergens nei nergens, op kosten fan in heus Nasjonaal Lânskip. Of nim de ôfskaffing fan de Sutelaksje, mei ynsakjende boekferkeap as gefolch.
Wat giet der hjir dan sa mis? Der binne guon, dy wolle hawwe, it Fryske probleem is de wrakseling tusken konservearje (‘it Frysk-eigene behâlde’) en modernisearje (‘mei de grutte wrâld mei moatte’). Even yn betrouwen: dat is in falske tsjinstelling. Al sûnt de oarloch wurdt de krite hjir oerspield troch de iene nei de oare modenisearringsweach, ja, Friezen binne kampioen yn modernisearjen. En fan betsjuttingsfol tsjinakseljen fan konservativen ha ik noch noait wat fernommen. Alles moat en sil fuort, wei en om. Salang’t it mar as ‘modern’ en ‘dynamysk’ ferkocht wurde kin.
De achtergrûn dêrfan is net in wrakseling mei, of ferset tsjin, de moderniteit, mar misbegryp, of gebrek oan besef, fan eigenwearde. It makket dat te uzes gauris ferkearde keuzes makke wurde. Dy moatte dan mei krompraat wer rjochtpraat wurde. Dêrfandinne dy skyn dêr’t ik it saniis oer hie. Dy’t blyn is foar eigen rykdom en kwaliteiten, kin net allinnich gjin rem sette op ‘fernijing’; dy sil benammen net kieze kinne foar it soart fernijing dat wól noadich is.
Lit ús hoopje dat ‘2018’ net it folgjende probleem wurdt dat as in oplossing bedoeld wie. Selsfernijing, dat wie yn it begjin de ynstek. De resinte fokus op regiomarketing, besyksifers en ynvestearringsoerskotten, it wiist faaier as faai.
.
vrijdag 4 april 2014
De wurden en de kleuren 4
Silsto letter mei my ek prate,
as ik dy myn hert útsis –
of kin it inkeld oer dy gean,
dyn dei, dyn goede freonen,
de wurken dy’t jim bedreaunen –
silst werklik wat weromsizze,
mear as ‘ik begryp it’, ‘wat moai’,
of datst no ienris myn jonge bist –
Silsto sjen kinne wat ik foar dy die,
al is ’t net folle – in gedicht
dat der samar wie, dy helpe
elke kear ast it dreech hiest, elke
dei oan dy tinke, dy de boeken jaan
dy’t ik lies – myn aloan winken,
‘Nimsto my mei, as aansen
begjint de twadde helte?’
Silsto my net stean litte,
as ik omfal, silsto myn bedelte
wêze as it berchop net wol –
silsto werklik witte wat ik woe,
al is ’t net folle – mar altyd mei dy
yn ’e holle, mei jimmer in wurd
fan goeried klear – silsto
dêr tsjinoan kinne?
Silsto iepen wêze foar dines oer –
hoe oars as mines! – en dy net
liede litte troch gewin – of
die ik foar dy winliken te min
en wie ik dy net nei ’t sin,
hie ik ien en al ûnbegryp –
set my dan as ôfjit by de dyk:
in âld man, dy’t him útpraat wit.
.
as ik dy myn hert útsis –
of kin it inkeld oer dy gean,
dyn dei, dyn goede freonen,
de wurken dy’t jim bedreaunen –
silst werklik wat weromsizze,
mear as ‘ik begryp it’, ‘wat moai’,
of datst no ienris myn jonge bist –
Silsto sjen kinne wat ik foar dy die,
al is ’t net folle – in gedicht
dat der samar wie, dy helpe
elke kear ast it dreech hiest, elke
dei oan dy tinke, dy de boeken jaan
dy’t ik lies – myn aloan winken,
‘Nimsto my mei, as aansen
begjint de twadde helte?’
Silsto my net stean litte,
as ik omfal, silsto myn bedelte
wêze as it berchop net wol –
silsto werklik witte wat ik woe,
al is ’t net folle – mar altyd mei dy
yn ’e holle, mei jimmer in wurd
fan goeried klear – silsto
dêr tsjinoan kinne?
Silsto iepen wêze foar dines oer –
hoe oars as mines! – en dy net
liede litte troch gewin – of
die ik foar dy winliken te min
en wie ik dy net nei ’t sin,
hie ik ien en al ûnbegryp –
set my dan as ôfjit by de dyk:
in âld man, dy’t him útpraat wit.
.
De wurden en de kleuren 3
Hjir spielden wy niiskrekt oan út see,
kommend fan in eilân, dat dyn thús is,
dyn earst en lêst, dyn wrâld om út wei
en nei werom, en altyd feilich nêst –
myn oarlochsstrân, myn seemansgrêf –
‘De meeuwen dragen korte broeken,’
seisto, helendal myn soan. Net earder
ha wy sa’n simmerwike tegearre hân.
Mei dy rin ik op 'e romte oer it paad
nei de seedykstertoer – inkeld achterfolge,
do en ik, troch it skaad fan dyn broer –
Ik ferhelje fan de skiednis fan myn lân,
oer plan A, plan B, ik ha it oer dong
en stront, oer boeren dy't ierdappelroaie.
Hoe stoer sjochsto my oan, ast in rak,
útpikt, opkrijst - it lêste fan in mok –
Gjin heechferried ken dit lân. It komt
sa’t it is, it kypt net misbetrouwend
om in hoeke en it hâldt neat gnypsk
achter de hân – it fjild fan heit en soan.
Op ’e deltadyk – wy steane jierren stil –
waait de wyn ús dyn paradysfûgels oan.
.
kommend fan in eilân, dat dyn thús is,
dyn earst en lêst, dyn wrâld om út wei
en nei werom, en altyd feilich nêst –
myn oarlochsstrân, myn seemansgrêf –
‘De meeuwen dragen korte broeken,’
seisto, helendal myn soan. Net earder
ha wy sa’n simmerwike tegearre hân.
Mei dy rin ik op 'e romte oer it paad
nei de seedykstertoer – inkeld achterfolge,
do en ik, troch it skaad fan dyn broer –
Ik ferhelje fan de skiednis fan myn lân,
oer plan A, plan B, ik ha it oer dong
en stront, oer boeren dy't ierdappelroaie.
Hoe stoer sjochsto my oan, ast in rak,
útpikt, opkrijst - it lêste fan in mok –
Gjin heechferried ken dit lân. It komt
sa’t it is, it kypt net misbetrouwend
om in hoeke en it hâldt neat gnypsk
achter de hân – it fjild fan heit en soan.
Op ’e deltadyk – wy steane jierren stil –
waait de wyn ús dyn paradysfûgels oan.
.
donderdag 3 april 2014
De wurden en de kleuren 2
Dyn grouwélichste fjoerdraken,
ferskûle yn 'e Unhuere Bosken,
ynienen seach ik se, se fochten
mei tsjoendersfeinten, inkeld
bewapene mei Drakulatosken.
It wie dêr by de grimelgrammel
ûnder de designer’s beammen,
op dy middei yn ’e âlde tiid.
Mem hie lakte jubelteannen, heit
hie syn stjerreskip wosken.
O, ik wit hoe’t it is, as op in dei
it read, grien en blau binne wei.
Elke kleur rôve, as de race-auto
yn ’e fersnelling sjit, en yn ’e sleat
allyk in skiep yn ûnmacht leit.
Fan de grutte minsken learde ik
hoe tin it iis fan ’e jonkheid is,
ek al bist in earsten master op it
kleurpotlead. Tiid teit alles wei,
yn swart, yn griis, by nacht, by dei.
.
ferskûle yn 'e Unhuere Bosken,
ynienen seach ik se, se fochten
mei tsjoendersfeinten, inkeld
bewapene mei Drakulatosken.
It wie dêr by de grimelgrammel
ûnder de designer’s beammen,
op dy middei yn ’e âlde tiid.
Mem hie lakte jubelteannen, heit
hie syn stjerreskip wosken.
O, ik wit hoe’t it is, as op in dei
it read, grien en blau binne wei.
Elke kleur rôve, as de race-auto
yn ’e fersnelling sjit, en yn ’e sleat
allyk in skiep yn ûnmacht leit.
Fan de grutte minsken learde ik
hoe tin it iis fan ’e jonkheid is,
ek al bist in earsten master op it
kleurpotlead. Tiid teit alles wei,
yn swart, yn griis, by nacht, by dei.
.
De wurden en de kleuren 1
Do – meitsje de wurden net nij,
seit dyn daimon dy. Mar lis
teplak en skik, skiftsje do út
wat net ien, mar wat elkenien wit.
Oer dyn tiid net te skriuwen,
mar de gong derút, derûnder,
om de tiid de baas te bliuwen,
do – tsjinstfeint fan it wûnder.
De lokrop fan lidden, de lea,
trep-op, trep-ôf, de lange halen
fan de taal – ferbiningsstreken,
hipperkes, ien-twa, óp nei de dea.
Op it ritme fan in oerlevering,
yn ’e draaiing fan in fokaal,
nimme meldijen dy geweken
op dit, it daimons bacchanaal.
Ferjit it – it wurdt noait better.
Lit de eanghertige, skynhillige,
de farizeeër, ôf te heljen, fergees,
op ’e sloop, inkeld skurve letters.
Want hoe wurdsto útbetelle?
Yn skynrigels, spytgnyskjend
ast net sjochst, deabidders, swijend
oer de rike rinten fan dyn ljocht.
Do – wol de wurden net nij,
seit dyn daimon dy. Mar ferachtsje
de bedrager, bliuw foargoed
fier bûten de banen fan it tsjoed.
En wol net tinke datst it net kinst,
datst net goed genôch bist:
wurdst skrast foardatst it witst.
Nimmen dy’t dyn dichtsjen mist,
ast mankepoatsjend rinne litst
en neffens de aldernijste moade
skynmoraal klaaist yn flaaikjende
kreauwerij en opsnolkerskoade.
Do, lit achter dij dy útdragerij,
bangmakkerij, minskeslachterij.
Gun elk syn eigen lyts gewin –
foar dy is ‘foar ivich’ noch te min.
.
seit dyn daimon dy. Mar lis
teplak en skik, skiftsje do út
wat net ien, mar wat elkenien wit.
Oer dyn tiid net te skriuwen,
mar de gong derút, derûnder,
om de tiid de baas te bliuwen,
do – tsjinstfeint fan it wûnder.
De lokrop fan lidden, de lea,
trep-op, trep-ôf, de lange halen
fan de taal – ferbiningsstreken,
hipperkes, ien-twa, óp nei de dea.
Op it ritme fan in oerlevering,
yn ’e draaiing fan in fokaal,
nimme meldijen dy geweken
op dit, it daimons bacchanaal.
Ferjit it – it wurdt noait better.
Lit de eanghertige, skynhillige,
de farizeeër, ôf te heljen, fergees,
op ’e sloop, inkeld skurve letters.
Want hoe wurdsto útbetelle?
Yn skynrigels, spytgnyskjend
ast net sjochst, deabidders, swijend
oer de rike rinten fan dyn ljocht.
Do – wol de wurden net nij,
seit dyn daimon dy. Mar ferachtsje
de bedrager, bliuw foargoed
fier bûten de banen fan it tsjoed.
En wol net tinke datst it net kinst,
datst net goed genôch bist:
wurdst skrast foardatst it witst.
Nimmen dy’t dyn dichtsjen mist,
ast mankepoatsjend rinne litst
en neffens de aldernijste moade
skynmoraal klaaist yn flaaikjende
kreauwerij en opsnolkerskoade.
Do, lit achter dij dy útdragerij,
bangmakkerij, minskeslachterij.
Gun elk syn eigen lyts gewin –
foar dy is ‘foar ivich’ noch te min.
.
woensdag 2 april 2014
No te keap foar 10 euro! Op is op!
Yn de oanbieding: Douwe Kiestra, Skielk beart de hjerst (Frysk en Frij, Ljouwert 2005) 220 s.
Sûnder mis ien fan de meast kontroversiële blomlêzingen
fan de ôfrûne tsien jier, no foar de spotpriis fan 10 euro yn ’e oanbieding
(12,50 ynkl. Ferstjoerkosten). In partij fan tsien boeken – spitigernôch sûnder
de cd’s dy’t derby sitte moatten hiene – koe troch in beskermingel rêden wurde
út de boedel fan De Slegte yn Ljouwert. Dat: op is op!
Jo oankeap sil ta stipe wêze fan it marzjinale bestean
fan in lytse zzp’er yn de Fryske literatuer! Mail jo bestelling en adres nei
abedevries@hotmail.com.
Ut de parse:
Hoe ferkeard wie de Fryske dichter Douwe H. Kiestra yn ’e
oarloch en wat is dêr yn syn wurk fan werom te finen? Dy fraach hat, sûnt Abe de Vries
Douwe Kiestra mei syn blomlêzing ‘Skielk beart de hjerst’ op ’e nij yn ’e skynwerpers pleatste, al
hiel wat pinnen yn beweging brocht.
Sietse de Vries, LC, 4-1-2006
Hij
concludeert dat Kiestra een van de meest overtuigende, integere en inspirerende
Friese dichters is. De gedichten zelf zijn daarvan een overtuigend bewijs.
Jelle van
der Meulen, NBD, 19-8-2005
De
belutsenens fan Abe de Vries by Douwe Hermans Kiestra is grut. De ’nije
wurdearring’ dêr’t dizze ’út ’e wei romme’ dichter rjocht op ha soe, hat er ta
syn missy makke. De ynlieding is tige persoanlik en hjir en dêr iensidich en
polemysk. Nijsgjirrige lêsstof, mar ek in minefjild. De ’lytse oarloch’ om
dizze boeredichter is noch net besljochte.
Sneon yn it Friesch Dagblad: In spultsje fan oantrune, mar net opkringe
"It is maklik om wat te skamperjen oer wat de kristlik-Fryske beweging út ’e wei set hat. Sjoch mar nei de tsjerklike praktyk fan hjoeddedei: by mar 2,6 persint fan de tsjerketsjinsten yn Fryslân is de fiertaal Frysk, neffens Koen Zondag ôfrûne sneon yn it Friesch Dagblad. Is dat winliken net in meager risseltaat fan mear as hûndert jier striid om it Frysk in plak yn tsjerke te besoargjen?
Mar sa’n oardiel soe yndie té maklik wêze, sa’t taalkundige Jan Popkema (1942) út Burgum yn syn foarbyldige stúdzje De kristlik-Fryske beweging yn de tweintichste ieu sjen lit. It boek, dat gerêst in standertwurk neamd wurde mei op it mêd fan de histoarje fan de Fryske beweging, ferskynt freed by útjouwerij Bornmeer. Wapene mei in protte kennis fan saken en in flotte skriuwstyl hat Popkema op basis fan yngeand argyfûndersyk yn mar leafst 448 siden de skiednis fan benammen it herfoarme Kristlik Frysk Selskip mar ek fan de griffermearde en roomske selskippen fêstlein."
dinsdag 1 april 2014
Moarn yn it Friesch Dagblad: De moderne toer fan Babel
Klinkt dat apokalyptysk? Miskien. Mar wy steane derby en sjogge dernei, it is krekt as komt it oer ús hinne as it waar. Dat is dochs wat nuver, want fan mooglike foardelen fan de niisneamde maatskiplike ûntjouwing docht net folle bliken. Foarbylden by de rûs. Gemeenten wurde trije, fjouwer kear sa grut, mar de gemeentlike belêstingen geane omheech ynstee fan omleech. Wylst it tal stimmers sterk tebekrint. Dissiplinearring op de wurkflier briedt jaknikkers út, knipmessend foar managers. Fusearjende bedriuwen – en ek ûnderwiisynstellingen – smoare harsels mei aloan stiigjende overheadkosten.
Yn de lânbou: boerebedriuwen wurde yndustryen, dy’t it lânskip net te kearen nei de knoppen helpe. Yn it ûnderwiis: doarpsskoallen mei minder as safolle learlingen binne saneamd net mear ‘libbensfetber’, en yn in sucht en in skeet wurdt der wer in hert út wer in mienskip snijd. By de tsjerken: de fúzje fan herfoarme en griffermearde tsjerken hjit Protestantse Kerk Nederland, let op: Kerk, inkeldfâld.
Der is mei oare wurden in moderne toer fan Babel ûntstien, grûndearre op ‘ekonomyske needsaak’, op inkeld sifermjittich effysjinsytinken en op moadetaal dy’t optilt fan wurden as ‘dynamyk’, ‘beweging’ en ‘synergy’. It geniale fan dy toer is dat er amper sjoen wurdt. It liket krekt as is er der net. Hy stiet net ter diskusje, bedoel ik dêrmei te sizzen. Hy hat leauwigen by de fleet, mar gjin earetsjinst. Hy is fanselssprekkend.
Wy moatte soargje dat er omfalt. Dat er sljochte wurdt. Dat kinne wy dwaan troch mear gewicht te jaan oan diversiteit as wearde. Yn dat ljocht sjoch ik ek nei de wearde mienskip, dy’t miskien ek as kontrapunt tsjinje kin. En nei identiteit. Foar my giet it dêrby net om in romantysk hingjen oan it ferline, mar om in moderne, aktivistyske maatskiplike betrutsenens, dy’t de minsklike maat as útgongspunt hat.
Tink noch mar ris oan dit stikje, as aansen de safolste pratende holle foarbykomt dy’t fergrutsje, sintralisearje, uniformearje en opskealje wol. En sis dan: nee, jo Babel moat om.
.
Abonneren op:
Posts (Atom)